ΤΑ ΑΓΙΑ ΘΕΟΦΑΝΙΑ

Μητροπολίτου Γόρτυνος καί Μεγαλοπόλεως Ιερεμίου

Ἡ Βάπτιση τοῦ Κυρίου μας Ἰησοῦ Χριστοῦ, ἀγαπητοί μου ἀδελφοί, στόν Ἰορδάνη ποταμό εἶναι μία μεγάλη Δεσποτική ἑορτή. Καί τό ὅτι εἶναι μεγάλη φαίνεται ἀπό τήν τριπλῆ της ὀνομασία. Λέγεται Θεοφάνια, Ἐπιφάνια καί Φῶτα. Ἱστορικά εἶναι ἡ δεύτερη ἑορτή μετά τό Πάσχα, γιατί ἀρχικά ἦταν ἑνωμένη μέ τήν ἑορτή τῶν Χριστουγέννων.

Ὁ ὀρθόδοξος λαός τιμᾶ τίς Δεσποτικές καί Θεομητορικές ἑορτές καί φαίνεται αὐτό ἀπό τήν προσέλευσή του στούς Ναούς κατά τίς ἑορτές αὐτές. Θά παρακαλέσω, ἀδελφοί χριστιανοί, νά δώσετε προσοχή σέ ὀλίγα ἁπλᾶ πού θά πῶ σχετικά μέ τήν ἑορτή:

1. Ἡ σημερινή ἑορτή καλεῖται Θεοφάνια, γιατί πραγματικά σ᾿ αὐτήν ἔχουμε φανέρωση τοῦ Θεοῦ μας, τῆς Ἁγίας Τριάδος. Ὁ Υἱός βαπτίζεται στόν Ἰορδάνη, τό Πνεῦμα τό Ἅγιο μέ μορφή περιστερᾶς ἔρχεται ἐπάνω Του καί ἀκούγεται ἡ φωνή τοῦ Πατρός νά λέγει: «Οὗτός ἐστιν ὁ Υἱός μου ὁ ἀγαπητός, ἐν ᾧ εὐδόκησα». Στόν Ἰορδάνη, λοιπόν, ποταμό ἀποκαλύφθηκε ὁ Θεός μας σαφῶς ὡς Τριαδικός, γι᾿ αὐτό καί λέγει τό Ἀπολυτίκιο τῆς ἑορτῆς: «Ἐν Ἰορδάνῃ βαπτιζομένου σου, Κύριε, ἡ τῆς Τριάδος ἐφανερώθη προσκύνησις». Ἄς παρατηρήσουμε, ἀδελφοί χριστιανοί, ὅτι καί κατά τήν πλάση τοῦ ἀνθρώπου στόν Παράδεισο καί κατά τήν ἀνάπλασή του ἐδῶ στόν Ἰορδάνη συμμετέχουν τά τρία Πρόσωπα τῆς Ἁγίας Τριάδος, γιατί καί τότε στήν ἀρχή, κατά τήν δημιουργία τοῦ ἀνθρώπου, εἶπε ὁ Θεός Πατέρας στά ἄλλα Πρόσωπα τῆς Ἁγίας Τριάδος: «Ἄς κάνουμε ἄνθρωπο» (Γεν. 1,26). Αὐτό γίνεται γιατί ὁ ἄνθρωπος πλάστηκε «κατ᾿ εἰκόνα Θεοῦ» καί μάλιστα ὁ ἄνθρωπος ἔχει αὐτό τό «κατ᾿ εἰκόνα» πιό δραστικό, πιό πολύ δραστικό καί ἀπό τούς ἀγγέλους, γιατί αὐτός ἔχει καί πνεῦμα ζωοποιό γιά νά ζωοποιεῖ τό ἑνωμένο μέ τήν ψυχή του σῶμα.

2. Ἐπειδή ἡ Βάπτιση τοῦ Χριστοῦ εἶναι μέγα γεγονός, μεγάλη ἑορτή, γι᾿ αὐτό καί προεικονίστηκε στήν Παλαιά Διαθήκη. Ναί! Ὅταν ὁ Ἰσραήλ, μετά τήν ἔξοδό του ἀπό τήν Αἴγυπτο, ἐπί τοῦ Μωυσέως, διάβηκε τήν Ἐρυθρά Θάλασσα, ὅταν ἔπειτα, ἐπί τοῦ Ἰησοῦ τοῦ Ναυῆ, διάβηκε τόν Ἰορδάνη ποταμό, αὐτό προεικόνιζε τήν σημερινή ἑορτή, τήν βάπτιση τοῦ Χριστοῦ στόν Ἰορδάνη ποταμό. Καί μάλιστα δέν ἦταν μόνος ὁ Ἰσραήλ τότε, στίς βαπτίσεις του αὐτές, γιατί μαζί του ἦταν καί ὁ Υἱός τοῦ Θεοῦ, ὁ Ἰησοῦς Χριστός, ἄσαρκος ἔτι ὤν (βλ. Α΄Κορ. 10,1-4). Καί ἐπειδή, λοιπόν, μαζί μέ τόν Ἰσραήλ ἦταν τότε καί ὁ Χριστός, καί τοῦ Χριστοῦ τήν βάπτιση εἰκόνιζε ἡ βάπτιση τοῦ Ἰσραήλ – ἡ διάβασή του, δηλαδή, ἀπό τήν θάλασσα – γι᾿ αὐτό λέγει ὁ Ψαλμωδός: «Ἡ θάλασσα εἶδε καί ἔφυγεν, ὁ Ἰορδάνης ἐστράφη εἰς τά ὀπίσω» (Ψαλμ. 113,3).

3. Ἀλλά γιατί βαπτίστηκε ὁ Χριστός; (α) Βαπτίστηκε, ὅπως εἶπε ὁ Ἴδιος στόν Βαπτιστή Ἰωάννη, «πληρῶσαι πᾶσαν δικαιοσύνην» (Ματθ. 3,15) Τί σημαίνει αὐτό; «Δικαιοσύνη» σημαίνει τήν ἐκπλήρωση τῶν ἐντολῶν τοῦ Θεοῦ. Ὁ Χριστός ἦρθε νά ἐκπληρώσει τό Νόμο τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης, γιά νά μᾶς βγάλει ἐμᾶς ἀπό τήν καταδίκη του καί ἔτσι νά τόν καταργήσει. Ἐπειδή, λοιπόν, ὁ Χριστός πλήρωσε τίς ἐντολές τοῦ Νόμου καί αὐτή τήν περιτομή ἀκόμη, ἔπρεπε νά πληρώσει καί τήν ἐντολή τῆς βαπτίσεως. [1] Ναί, τό βάπτισμα ἦταν ἐντολή ἀπό τόν Νόμο (βλ. Λευϊτ. 14,8)· καί ὁ Χριστός, ἄν καί δέν ἁμάρτησε, γιά νά ἔχει ἀνάγκη ἀπό τό βάπτισμα τοῦ καθαρμοῦ, ὅμως τηρώντας τό Νόμο, ἔρχεται ταπεινά στό βάπτισμα τοῦ Ἰωάννου καί μάλιστα τελευταῖος ἀπό τούς τελευταίους. Γι᾿ αὐτό καί λέγει ὁ Εὐαγγελιστής Λουκᾶς. «Ἐν τῷ βαπτισθῆναι ἅπαντα τόν λαόν καί Ἰησοῦ βαπτισθέντος» (βλ. Λουκ. 3,21). Ἀλλά ἐκτός ἀπό αὐτή τήν ἐντολή τοῦ Θεοῦ στήν Παλαιά Διαθήκη γιά τό βάπτισμα, ὁ Ἰωάννης ὁ Πρόδρομος ἦρθε μέ τήν ἐντολή τοῦ Θεοῦ καί αὐτός νά βαπτίζει στόν Ἰορδάνη, ὅπως τό εἶπε καθαρά καί ὁ ἴδιος (βλ. Ἰωάν. 1,33)· καί ὁ Χριστός κατηγόρησε τούς Φαρισαίους καί τούς Γραμματεῖς, γιατί ἀπέρριψαν τήν ἐντολή τοῦ Θεοῦ καί δέν βαπτίστηκαν στό βάπτισμα τοῦ Ἰωάννου (βλ. Λουκ. 7,29-30). Ὁ ἴδιος ὅμως ὁ Χριστός, γιά νά πληρώσει «πᾶσαν δικαιοσύνην», ὅπως εἶπε, γιά νά τηρήσει αὐτήν τήν ἐντολή τοῦ Θεοῦ τήν δοθεῖσα στόν Ἰωάννη, βαπτίστηκε ἀπό αὐτόν στόν Ἰορδάνη.

(β) Ἀλλά ἡ Ἐκκλησία μας ψάλλει ἀκόμη ὅτι «Χριστός ἐφάνη ἐν Ἰορδάνῃ ἁγιάσαι τά ὕδατα». Ὁ Ἰησοῦς Χριστός, ἀδελφοί μου, μέ τήν σάρκωσή Του, μέ τόν ἐρχομό Του στόν κόσμο μας, ἅγιασε ὅλη τήν κτίση, τόν ἀέρα πού ἀναπνέουμε, τό χῶμα πού πατοῦμε, ἅγιασε ὅλα τά στοιχεῖα τῆς φύσεως. Καί τό νερό τό ἅγιασε μέ τό βάπτισμά Του στόν Ἰορδάνη ποταμό. «Χριστός ἐφάνη ἐν Ἰορδάνῃ ἁγιάσαι τά ὕδατα». Ὁ ἄνθρωπος, ἀγαπητοί μου, μέ τήν ἁμαρτία του ἐμόλυνε τήν φύση, τήν τάραξε (βλ. Ρωμ. 8,22-23) καί τήν κατέστρεψε. Ὁ σαρκωθείς ὅμως Υἱός τοῦ Θεοῦ ἅγιασε τήν φύση. Καί τά στοιχεῖα τῆς φύσεως τά προσκομίζουμε ἐδῶ στόν Ναό, στήν θεία λατρεία νά συνεορτάσουν καί νά ἁγιαστοῦν καί αὐτά μαζί μας. Ναί, γιά νά γίνει ἡ θεία Λειτουργία προσκομίζονται ψωμί καί κρασί· καί τά ὕδατα πού γιορτάζουν σήμερα, ἔχουν τήν θέση τους καί αὐτά στό Ἅγιο Ποτήριο μέ τό ζέον.

4. Τέλος, ἀγαπητοί ἀδελφοί, θά ἀπαντήσω μέ δάσκαλο τόν ἅγιο Ἰωάννη τόν Χρυσόστομο σέ ἕνα ἐρώτημα: Γιατί βαπτίστηκε ὁ Χριστός στόν Ἰορδάνη εἰδικά καί ὄχι σέ ἄλλο ποταμό ; Ὁ πολυθρύλητος αὐτός στήν Ἁγία Γραφή Ἰορδάνης ἀναβλύζει ἀπό δυό πηγές, ἀπό τήν Ἰόρ καί τήν Δάν· γι᾿ αὐτό καί ὁλόκληρος ὁ ποταμός αὐτός λέγεται Ἰορδάνης. Χύνεται δέ ὁ ποταμός αὐτός στήν Νεκρά Θάλασσα. Αὐτό, ἀδελφοί, ἔχει τό ἑξῆς ἀλληγορικό νόημα, ὅπως ἑρμηνεύει ὁ ἅγιος Χρυσόστομος. Ἰορδάνης εἶναι τό ἀνθρώπινο γένος, καί οἱ δυό πηγές του εἶναι οἱ δυό προπάτορες, ὁ Ἀδάμ καί ἡ Εὔα. Ἁμάρτησε τό ἀνθρώπινο γένος καί ποῦ πήγαινε; Πήγαινε στόν θάνατο, στήν Νεκρά Θάλασσα. Ἀλλά χαρεῖτε, χριστιανοί! Ὁ Υἱός τοῦ Θεοῦ σαρκώθηκε, ἔγινε κόκκαλο ἀπό τά κόκκαλά μας καί σάρκα ἀπό τήν σάρκα μας, μπῆκε μέσα στόν Ἰορδάνη, στήν ἀνθρώπινη φύση μας, δηλαδή, καί ἔστρεψε τά ρεύματα τοῦ Ἰορδάνου! Δέν πᾶμε πιά γιά τόν θάνατο, γιά τήν Νεκρά Θάλασσα, ἀλλά πᾶμε γιά τήν ζωή, γιά τόν Οὐρανό. Ὁ Ἰορδάνης ἐστράφη εἰς τά ὀπίσω!

Ἀφοῦ, ἀδελφοί, ἔχουμε προορισμό τήν ζωή καί ὄχι τόν θάνατο, ἄς ἀγωνιζόμαστε νά κρατοῦμε τήν Χάρη τοῦ Βαπτίσματος πού λάβαμε· ἤ, ἐπειδή χάσαμε τήν Χάρη αὐτή μέ τήν ἁμαρτία μας, ἄς τήν ἀποκτήσουμε πάλι μέ τόν ἀγώνα τῆς μετανοίας μας. Γιατί ὅλη καί ὅλη ἡ πνευματική ζωή εἶναι αὐτός ὁ ἀγώνας γιά νά ξαναποκτήσουμε τήν καθαρότητα πού λάβαμε μέ τό Ἅγιο Βάπτισμα.

ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΗ:

[1] Βλ. Ἰωάν. Χρυσοστόμου, εἰς τό Ἅγιον Βάπτισμα, 4, ΕΠΕ 35, σ. 511.