ΑΠΛΗ ΚΑΙ ΣΥΝΤΟΜΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΠΑΛΑΙΑ ΔΙΑΘΗΚΗ (5)

 Μητροπολίτου Γόρτυνος καί Μεγαλοπόλεως Ἰερεμίου

 

Β΄ ΙΣΤΟΡΙΑ (Τά ἱστορικά βιβλία)

Μετά τόν Νόμο (τήν Πεντάτευχο) ἀκολουθοῦν τά ἱστορικά λεγόμενα βιβλία. Ἄς σημειώσουμε ὅμως ὅτι καί ἡ Πεντάτευχος εἶναι ἱστορία. Τά βιβλία αὐτά καλύπτουν τήν ἱστορία τοῦ Ἰσραήλ ἀπό τήν ἐγκατάστασή του στήν Χαναάν μέχρι τόν 1ο αἰ. π.Χ. Κατά τόν Ἰουδαϊκό Κανόνα τά βιβλία αὐτά εἶναι τά ἑξῆς: Ἰησοῦς τοῦ Ναυῆ, Κριταί, Ρούθ, Α΄ καί Β΄ Σαμουήλ, Α΄ καί Β΄ Βασιλέων, Α΄καί Β΄ Χρονικῶν, Ἔσδρας, Νεεμίας καί Ἐσθήρ. Οἱ Χριστιανοί προσέθεσαν σ᾿ αὐτά καί τά δευτεροκανονικά λεγόμενα βιβλία Ἔσδρας Α΄, Τωβίτ, Ἰουδίθ καί τέλος τά βιβλία Α΄, Β΄ καί Γ΄ Μακκαβαίων. Στήν Μετάφραση τῶν Ο΄ (Ἑβδομήκοντα) πού χρησιμοποιεῖ ἡ Ἐκκλησία μας
τά βιβλία Α΄ καί Β΄ Σαμουήλ τοῦ Ἑβραϊκοῦ κειμένου τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης γίνονται Α΄ καί Β΄ Βασιλειῶν, καί ἔτσι τά Α΄ καί Β΄ Βασιλέων τοῦ Ἑβραϊκοῦ γίνονται Γ΄ καί Δ΄ Βασιλειῶν τοῦ κειμένου τῶν Ο΄. Τά δευτεροκανονικά ἱστορικά βιβλία πού γράψαμε παραπάνω, ὅπως καί ἄλλα δευτεροκανονικά βιβλία καί τεμάχια πού θά ποῦμε σέ ἄλλη ὁμάδα βιβλίων, ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία μας τά θεωρεῖ ἰσόκυρα μέ τά ἄλλα βιβλία τῆς Ἑβραϊκῆς Βίβλου, ἐνῶ οἱ μή Ὀρθόδοξοι θεωροῦν τά βιβλία αὐτά στενά μέν συνδεδεμένα μέ τά ἄλλα ἱερά βιβλία τῆς Βίβλου, ἀλλά τά διακρίνουν καί ἀπό αὐτά.

Τό βιβλίο ΙΗΣΟΥΣ ΤΟΥ ΝΑΥΗ (Ἑβρ. «Γιεχωσούα῾ μπέν Νούν») παρουσιάζει τόν λαό τοῦ Ἰσραήλ νά διαπερνάει τόν Ἰορδάνη καί νά εἰσέρχεται στήν γῆ τῆς ἐπαγγελίας μέ τήν καθοδήγηση τοῦ Ἰησοῦ τοῦ Ναυῆ, τοῦ διαδόχου τοῦ Μωυσέως. Ἐπίσης στό βιβλίο διαβάζουμε γιά τίς νίκες τῶν Ἰσραηλιτῶν κατά τῶν τοπικῶν λαῶν καί τήν ἐγκατάσταση τῶν δώδεκα φυλῶν στίς περιοχές πού ὁ Ἰησοῦς τοῦ Ναυῆ ἔδωσε γι᾿ αὐτές.

Τό βιβλίο στήν Ἐκκλησία: Τό πρόσωπο τοῦ Ἰησοῦ τοῦ Ναυῆ πού ὁδήγησε τόν λαό τοῦ Ἰσραήλ στήν γῆς τῆς ἐπαγγελίας εἶναι εἰκόνα τοῦ ἰδικοῦ μας Ἰησοῦ, πού μᾶς ὁδηγεῖ στήν Βασιλεία τοῦ Θεοῦ.

Ἐργασίες στό βιβλίο ἀπό τούς ἐκκλησιαστικούς πατέρες καί συγγραφεῖς ἔχουμε ἀπό τούς: Ὠριγένη («Ἐκλογαί καί ὁμιλίαι εἰς Ἰησοῦν Ναυῆ», MPG 12 καί 17), Αὐγουστῖνο (MPL 34), Θεοδώρητο Κύρου («Εἰς τά ἄπορα τῆς θείας Γραφῆς», MPG 80), Προκόπιο Γαζαῖο ( MPG 87Α). Βλ. καί Νικηφόρου Θεοτόκη, Σειρά 51 ὑπομνηματιστῶν εἰς τήν Ὀκτάτευχον καί τά βιβλία τῶν Βασιλειῶν, Λειψία 1772.

Τό βιβλίο ΚΡΙΤΑΙ («Σωφετίμ») περιγράφει τίς περιόδους ἐκεῖνες τῶν Ἰσραηλιτῶν μετά τόν θάνατο τοῦ Ἰησοῦ τοῦ Ναυῆ καί μέχρι τήν ἐγκαθίδρυση τῆς βασιλείας κατά τίς ὁποῖες αὐτοί ἐκυβερνῶντο ἀπό τούς Κριτές, τούς ὀνομαστούς ἐκείνους ἄνδρες, πού ἐχρημάτισαν ὄργανα τοῦ Θεοῦ καί ἔσωζαν τόν λαό ἀπό τούς πολεμίους τους. Πρῶτος Κριτής ἐμφανίζεται ὁ Γοθονιήλ καί τελευταῖος ὁ Σαμουήλ. Ἄλλοι σπουδαῖοι Κριτές ἦταν οἱ: Ἀώδ, Δεβώρα, Ἰεφθάε καί Σαμψών.

Τό βιβλίο στήν Ἐκκλησία: Ἡ Καινή Διαθήκη ἀναφέρεται στό βιβλίο τῶν Κριτῶν στήν περιλάλητη περικοπή τῆς πρός Ἑβραίους ἐπιστολῆς 11,32-12,2: «Καί τί ἔτι λέγω; Ἐπιλείψει γάρ με διηγούμενον ὁ χρόνος περί Γεδεών, Βαράκ τε καί Σαμψών καί Ἰεφθάε, Δαυΐδ τε καί Σαμουήλ καί τῶν προφητῶν. Οἵ διά πίστεως κατηγωνίσαντο βασιλείας, εἰργάσαντο δικαιοσύνην...».

Ἀπό τούς ἐκκλησιαστικούς πατέρες καί συγγραφεῖς ἑρμήνευσαν τό βιβλίο οἱ: Ὠριγένης (MPG 12 καί 17), ὁ Αὐγουστῖνος (MPL 34), ὁ Θεοδώρητος Κύρου («Εἰς τά ἄπορα τῆς θείας Γραφῆς», MPG 80) καί ὁ Προκόπιος Γαζαῖος (MPG 87Α). Βλ. καί Νικηφόρου Θεοτόκη, Σειρά 51 ὑπομνηματιστῶν εἰς τήν Ὀκτάτευχον καί τά βιβλία τῶν Βασιλειῶν, Λειψία 1772.

Τό βιβλίο ΡΟΥΘ (Ἑβρ. «Ρούθ») ὁμιλεῖ γιά τήν Μωαβίτιδα χήρα γυναίκα Ρούθ, ἡ ὁποία παρέμεινε πιστή στήν πονεμένη πεθερά της Νωεμίν καί γιά χάρη της ἐγκατέλειψε τήν πατρίδα της Μωάβ καί ἦλθε μαζί της στήν Βηθλεέμ λέγοντας σ᾿ αὐτήν: «Ὁ λαός σου λαός μου καί ὁ Θεός σου Θεός μου» (1,16). Γι᾿ αὐτό καί εὐλογήθηκε ἀπό τόν Θεό καί στόν νέο τόπο πού ἦλθε νυμφεύθηκε τόν Βοόζ καί ἀπ᾿ αὐτόν τόν γάμο γεννήθηκε ὁ Ὠβήδ, ὁ πατέρας τοῦ Ἰεσσαί, ὁ ὁποῖος ἦταν πατέρας τοῦ Δαυΐδ.

Τό βιβλίο στήν Ἐκκλησία: Ἡ δαυϊτική γενεαλογία τοῦ βιβλίου τῆς Ρούθ (4,17-22) εὑρίσκεται στήν Καινή Διαθήκη (βλ. Ματθ. 1,5.6), ὅπου μνημονεύεται καί ἡ ἴδια ἡ Ρούθ.

Από τούς παλαιούς ἐκκλησιαστικούς πατέρες καί συγγραφεῖς ἑρμήνευσαν τό βιβλίο οἱ: Ὠριγένης (MPG 12 καί 17) καί ὁ Θεοδώρητος Κύρου (MPG 80).

Ἡ σειρά τῶν βιβλίων Α΄, Β΄ ΒΑΣΙΛΕΙΩΝ (στό Ἑβραϊκό κείμενο τά βιβλία αὐτά φέρουν τό ὄνομα Α΄ καί Β΄ Σαμουήλ), Γ΄ καί Δ΄ ΒΑΣΙΛΕΙΩΝ (στό Ἑβραϊκό κείμενο τά βιβλία αὐτά φέρουν τό ὄνομα Α΄ καί Β΄ Βασιλέων) ἀρχίζει μέ τήν γέννηση τοῦ Σαμουήλ, τοῦ προφήτου, στόν ὁποῖο ὑπέδειξε ὁ Θεός νά χρίσει τόν Σαούλ, γιά πρῶτο βασιλέα τοῦ Ἰσραήλ. Πρίν ἀπό τόν Σαούλ τό πολιτικό σύστημα ἦταν θεοκρατικό, ὁ Ἴδιος δηλαδή ὁ Θεός ἦταν ὁ Βασιλεύς τοῦ λαοῦ Του. Ὅταν ὅμως ὁ Ἰσραήλ ἐπεθύμησε νά εἶναι «ὅπως τά ἄλλα ἔθνη» καί νά ἀποκτήσει καί αὐτός βασιλέα, ὁ Θεός συγκατέβηκε στήν θέλησή του (Α΄ Βασ. κεφ. 8). Ἀλλά γρήγορα ὁ Σαούλ ἔδειξε ὅτι δέν εἶναι καλός βασιλεύς καί γι᾿ αὐτό ὁ Σαμουήλ ἔχρισε γιά βασιλέα τόν βοσκό Δαυΐδ. Ὁ Σαούλ μελαγχόλησε γι᾿ αὐτό καί κήρυξε πόλεμο κατά τοῦ Δαυΐδ· ἀντίθετα ὁ Δαυΐδ δέν τόν ἐκδικήθηκε, ἄν καί μποροῦσε εὔκολα νά τόν φονεύσει. Σέ ὅλη αὐτή τήν περίοδο οἱ Ἰσραηλῖτες ἦταν σέ ἐμπόλεμη κατάσταση. Τελικά ὁ Σαούλ προτίμησε νά αὐτοκτονήσει μᾶλλον παρά νά αἰχμαλωτισθεῖ στήν μάχη καί ἔτσι ἀνακηρύχθηκε ὁ Δαυΐδ ὁ μόνος βασιλεύς τοῦ Ἰσραήλ. Ἔχοντας ὁ Δαυΐδ νικήσει ὅλους τούς ἐχθρούς τοῦ ἔθνους, ἐσωτερικούς καί ἐξωτερικούς, ἵδρυσε ἕνα ἰσχυρό βασίλειο μέ κέντρο τήν Ἰερουσαλήμ, τήν πόλη πού αὐτός ἔκτισε. Ὁ Σολομών, ὁ υἱός τοῦ Δαυΐδ, πού προικίστηκε μέ μεγάλη σοφία, διηύρυνε τό βασίλειο τοῦ πατέρα του καί ἔκτισε ἕνα μεγάλο ναό στόν λόφο Σιών. Ἡ βασιλεία τοῦ Δαυΐδ καί τοῦ Σολομῶντος διήρκεσε ἀπό τό 1005-926 π.Χ.

Μετά τόν θάνατο τοῦ Σολομῶντος τό βασίλειο διασπάστηκε (926 π.Χ). Ἔγιναν δύο ἀντίζηλα βασίλεια: Ἕνα τοῦ Ἰσραήλ στόν βορρᾶ, μέ πρωτεύουσα τήν Σαμάρεια, καί ἕνα τοῦ Ἰούδα στό νότο τῆς Παλαιστίνης, μέ πρωτεύουσα τήν Ἱερουσαλήμ. Αὐτά τά δύο ἀδελφά βασίλεια ἦταν συνεχῶς ἐμπόλεμα καί μεταξύ τους καί πρός τούς γειτόνους τους. Ἦταν μία ἐποχή μεγάλης καταπτώσεως καί διαφθορᾶς πού διήρκεσε περίπου τρεῖς αἰῶνες καί γιά μέν τό βόρειο βασίλειο, τό Ἰσραήλ, κατέληξε στήν καταστροφή του (722 π.Χ.), γιά δέ τό νότιο βασίλειο, τόν Ἰούδα, κατέληξε στήν βαβυλώνιο αἰχμαλωσία (586-538 π.Χ.). Ἦταν δέ ὁμοίως καί ἐποχή δράσεως τῶν προφητῶν, μέ πρῶτο τόν προφήτη Ἠλία. Εἰδικώτερα περί τῶν βιβλίων αὐτῶν λέγουμε:

Τά βιβλία Α΄ καί Β΄ ΒΑΣΙΛΕΙΩΝ, τά ὁποῖα στήν ἑβραϊκή βίβλο φέρουν τό ὄνομα Σαμουήλ (Ἑβρ. «Σεμου᾿έλ»), ἔχουν ὡς κύριο θέμα τήν ἐγκαθίδρυση τῆς βασιλείας στό Ἰσραήλ, καί μάλιστα τήν ἑδραίωσή της στόν οἶκο τοῦ Δαυΐδ. Γενικά τά βιβλία μᾶς λέγουν (α) γιά τήν ἱστορία τοῦ Σαμουήλ στούς τελευταίους χρόνους τῆς ἐποχῆς τῶν Κριτῶν (ἤ προϊστορία τῆς βασιλείας – πρόλογος στίς ἑπόμενες διηγήσεις, Α΄ Βασ. κεφ. 1-8), (β) γιά τήν χρίση τοῦ πρώτου βασιλέως, τοῦ Σαούλ, καί τήν βασιλεία του (Α΄ Βασ. κεφ. 9-15) καί (γ) γιά τήν βασιλεία τοῦ Δαυΐδ (1005-966 π.Χ. Α΄ Βασ. κεφ. 16 - Β΄ Βασ. 24).

Τό βιβλίο στήν Ἐκκλησία: Στήν Καινή Διαθήκη παρατίθενται χωρία ἀπό τά βιβλία Α΄ καί Β΄ Βασιλειῶν. Βλ. Πράξ. 2,30 (Β΄ Βασ. 7,12-13), Β΄ Κορ. 6,18 (Β΄ Βασ. 7,14), Ἑβρ. 1,5 (Β΄ Βασ. 7,14), Μάρκ. 2,25-26 (Α΄ Βασ. 21,1-6).

Ἀπό τούς ἐκκλησιαστικούς πατέρες καί συγγραφεῖς ἀσχολήθηκαν μέ τά βιβλία Α΄ καί Β΄ Βασιλειῶν οἱ: Ὠριγένης (MPG 12 καί 17), Θεοδώρητος Κύρου (Ἐρωταποκρίσεις, MPG 80), Προκόπιος Γαζαῖος (MPG 87Α), Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος (MPG 54), Κύριλλος Ἀλεξανδρείας (MPG 69), Ἱππόλυτος (MPG 10), Εὐστάθιος Ἀντιοχείας (MPG 18) καί Γρηγόριος Νύσσης (MPG 45). Ἐπίσης στήν λατινική γλώσσα ἔχουμε ὑπόμνημα κατατασσόμενο στά ἔργα τοῦ Γρηγορίου τοῦ Διαλόγου (MPL 79), καί Questiones hebraicae ἀποδιδόμενες στόν Ἱερώνυμο (MPL 23).

Τά βιβλία Γ΄ καί Δ΄ ΒΑΣΙΛΕΙΩΝ, πού στήν ἑβραϊκή βίβλο ἐπιγράφονται «Μελαχίμ» = «βασιλεῖς»), περιέχουν τήν ἱστορία ἀπό τίς τελευταῖες ἡμέρες τοῦ Δαυΐδ μέχρι τήν καταστροφή τοῦ κράτους τοῦ Ἰούδα. Εἰδικώτερα τά βιβλία μᾶς ὁμιλοῦν (α) γιά τήν ἱστορία τοῦ Σολομῶντος (Α΄ Βασ. 1,1-11,43), (β) γιά τίς συγκλονιστικές ἱστορίες τῶν βασιλέων τοῦ Ἰούδα καί τοῦ Ἰσραήλ, ἀπό τήν διάσπαση τοῦ ἑνιαίου βασιλείου μέχρι τήν καταστροφή τοῦ βορείου βασιλείου (Α΄ Βασ. 12,1-Β΄ Βασ. 17,41) καί (γ) γιά τίς ἱστορίες τῶν ὑπολοίπων βασιλέων τοῦ Ἰούδα μέχρι τήν καταστροφή καί τοῦ νοτίου αὐτοῦ βασιλείου (Β΄ Βασ. 18,1-25,30).

Ἀπό τούς παλαιούς ἐκκλησιαστικούς πατέρες καί συγγραφεῖς ἀσχολήθηκαν μέ τά βιβλία ὁ Θεοδώρητος Κύρου («Εἰς τά ἄπορα τῆς θείας Γραφῆς», MPG 80) καί ὁ Ἐφραίμ ὁ Σύρος.

Τά βιβλία Α΄ καί Β΄ ΠΑΡΑΛΕΙΠΟΜΕΝΩΝ, τά ὁποῖα στήν ἑβραϊκή βίβλο ἐπιγράφονται («ντιβρέ χαγιαμίμ» = «Λόγοι τῶν ἡμερῶν»), λέγονται ἔτσι γιατί περιλαμβάνουν «ὅσα παρέλιπεν ὁ τάς βασιλείας συγγεγραφώς» (Θεοδώρητος, MPG 80,801). Ὀρθότερα ὅμως, ὅπως τό λέγει ὁ Ἱερώνυμος, τά βιβλία περιέχουν «ἐπιτομήν» τῆς ἱερῆς ἱστορίας τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης ἀπό τόν Ἀδάμ μέχρι τό τέλος τῆς βαβυλωνίου αἰχμαλωσίας. Περιέχουν πολλές γενεαλογίες καί ἐνδιαφέρονται ἰδιαίτερα γιά τόν Δαυΐδ καί τούς ἄλλους βασιλεῖς τοῦ Ἰούδα, ὅπως ἐπίσης γιά τόν ναό καί τό ἱερατεῖο.

Τό βιβλίο στήν Ἐκκλησία: Στήν Καινή Διαθήκη παρατηροῦμε τήν ἐξάρτηση τοῦ Εὐαγγελιστοῦ Ματθαίου ἀπό τά βιβλία τῶν Παραλειπομένων (ἤ Χρονικῶν). Βλ. Ματθ. 1,2-17 καί Α΄ Παραλ. κεφ. 1-9. Ματθ. 23,35 καί Β΄ Παραλ. 24,21 καί 36,16. Φράσεις τῶν βιβλίων ἀφθονοῦν ἰδιαίτερα στήν πρός Ἑβραίους ἐπιστολή. Βλ. Ἑβρ. 1,5 καί Α΄ Παραλ. 17,13. Ἑβρ. 11,9 καί Α΄ Παραλ. 16,1. Ἑβρ. 13,9 καί Α΄ Παραλ. 29,15.

Στά βιβλία Α΄ καί Β΄ Παραλ. ἀπό τούς παλαιούς ἐκκλησιαστικούς συγγραφεῖς ἔχουμε ἐργασίες τοῦ Θεοδωρήτου Κύρου («Εἰς τά ἄπορα τῆς θείας Γραφῆς», MPG 80) καί τοῦ Προκοπίου Γαζαίου (MPG 87Α).

Τό βιβλίο ΕΣΔΡΑΣ-ΝΕΕΜΙΑΣ (Ἑβρ. «Ἑζρά᾿» καί «Νεχεμγιά»). Τό 538 π.Χ. καταλύθηκε τό Νεοβαβυλωνιακό κράτος ἀπό τόν Κύρο τῶν Περσῶν, ὁ ὁποῖος ἐπέτρεψε τήν ἐπιστροφή τῶν Ἰσραηλιτῶν στήν πατρίδα τους. Τό ἑνιαῖο βιβλίο Ἔσδρας (στήν Μετάφραση τῶν Ο΄φέρεται ὡς Ἔσδρας Β΄) καί Νεεμίας διηγοῦνται τήν ἀνασυγκρότηση τῆς ἰουδαϊκῆς κοινότητος κατά τά πρῶτα ἑκατό ἔτη μετά τήν ἐπιστροφή αὐτή ἀπό τήν βαβυλώνιο αἰχμαλωσία. Τό ἑνιαῖο αὐτό ἔργο ἀποτελεῖ συνέχεια τῶν Παραλειπομένων καί, κατά τήν ἐπικρατοῦσα ἐκδοχή, εἶναι ἔργο τοῦ ἰδίου συγγραφέως.

Ἀπό τούς παλαιούς ἐκκλησιαστικούς συγγραφεῖς ἔχουμε ἑρμηνευτικό ἔργο ἐπί τοῦ βιβλίου Ἔσδρας-Νεεμίας ἀποδιδόμενο στόν Κύριλλο Ἀλεξανδρείας (MPG 77).

Τό βιβλίο ΕΣΔΡΑΣ Α΄ (ἤ Ἱερεύς) ἀνήκει στά δευτεροκανονικά καί ἐκθέτει τήν θρησκευτική ἱστορία ἀπό τήν θρησκευτική μεταρρύθμιση τοῦ Ἰωσία (621 π.Χ.) μέχρι τόν Ἔσδρα. Στήν Μετάφραση τῶν Ο΄φέρεται πρό τοῦ Πρωτοκανονικοῦ Ἔσδρα, γιά τό ὁποῖο μιλήσαμε, καί τό ὁποῖο ἔτσι ἐκλήθη «Ἔσδρας Β΄». Πιθανόν τό βιβλίο γράφτηκε τόν 2ο αἰ. π.Χ. ἀπό ἕνα ἄγνωστο Ἰουδαῖο, πού σκοπό εἶχε νά τονίσει τήν συμβολή τοῦ Ἰωσία, τοῦ Ζοροβάβελ καί τοῦ Ἔσδρα στήν ἀναμόρφωση τῆς ἰσραηλιτικῆς λατρείας.

Τό βιβλίο ΤΩΒΙΤ ἀνήκει καί αὐτό στά δευτεροκανονικά βιβλία καί διηγεῖται τίς ἀπό τήν θεία πρόνοια κατευθυνόμενες τύχες τῆς εὐσεβοῦς βορειοϊσραηλιτικῆς οἰκογένειας τοῦ Τωβίτ, αἰχμαλώτου στήν Νινευή (ἀπό τό 721 καί ἑξῆς).

Τό βιβλίο ΙΟΥΔΙΘ, δευτεροκανονικό καί αὐτό, διηγεῖται πῶς ἡ τολμηρή στήν εὐσέβειά της χήρα Ἰουδίθ ἔσωσε μέ τήν θεία βοήθεια τήν πατρίδα καί τόν μετανοοῦντα ἰουδαϊκό λαό της ἀπό τήν ἀπειλή τῶν Ἀσσυρίων.

Τό βιβλίο τῆς ΕΣΘΗΡ (στήν Ἑβραϊκή βίβλο ἐπιγράφεται  «Ἐστέρ») μᾶς λέγει πῶς ἡ θεία πρόνοια ἔσωσε, διά τῆς εὐσεβοῦς Ἐσθήρ, ἀπό τήν ἐπιβουλή τοῦ Ἀμάν (τοῦ πρωθυπουργοῦ τοῦ βασιλέως τῶν Περσῶν Ξέρξου τοῦ Α΄ 485-465 π.Χ.) τούς στήν αἰχμαλωσία εὑρισκομένους Ἰουδαίους.

Πολλοί ἀπό τούς παλαιούς ἐκκλησιαστικούς πατέρες καί συγγραφεῖς (Κλήμης Ρώμης, Κλήμης ὁ Ἀλεξανδρεύς, Ὠριγένης, Κύριλλος Ἱεροσολύμων, Ἱερώνυμος, Ρουφῖνος καί Αὐγουστῖνος) παραθέτουν χωρία ἀπό τό βιβλίο τῆς Ἐσθήρ.

Τά βιβλία Α΄καί Β΄ ΜΑΚΚΑΒΑΙΩΝ εἶναι δευτεροκανονικά. Μᾶς διηγοῦνται γιά τούς ἀγῶνες τῶν Μακκαβαίων ἐναντίον τῶν Σελευκιδῶν ὑπέρ τῆς πατρίου πίστεως καί οἱ ὁποῖοι ἀγῶνες εὐλογήθηκαν ἀπό τόν Θεό. – Ὁ Ἀντίοχος Δ΄ ὁ Ἐπιφανής (175-164 π.Χ.) θέλησε νά ἐκριζώσει μέ τήν βία τήν ἰουδ. θρησκεία. Αὐτό προκάλεσε τήν ἐξέγερση τοῦ ζηλωτοῦ ἱερέως Ματταθίου, μετά δέ τόν θάνατο αὐτοῦ ἀνέλαβε τήν ἀρχηγία τοῦ ἀγῶνος ὁ τρίτος υἱός του Ἰούδας. Αὐτός ὀνομάστηκε κατά πρῶτον «Μακκαβαῖος», ἐδόθη ὅμως τό ὄνομα «Μακκαβαῖοι» σέ ὅλους τούς προερχομένους ἀπό τόν ἱερατικό οἶκο τοῦ Ματταθίου ἀγωνιστές, ἀλλά καί σέ ὅλους τούς συναγωνιζομένους μέ αὐτούς. Τό ὄνομα «Μακκαβαῖος» σχετίστηκε πρός τό ἑβραϊκό καί ἀραμαϊκό Makkaba = σφύρα. Ἔτσι ὀνομάστηκε ὁ Ἰούδας γιά τό ὁρμητικό καί πολεμικόν τοῦ χαρακτῆρος του, σφυροκοπῶν καί συντρίβων τούς ἐχθρούς τῆς πίστεως.

Τό Γ΄ ΜΑΚΚΑΒΑΙΩΝ εἶναι καί αὐτό δευτεροκανονικό βιβλίο καί ὀνομάστηκε ἔτσι (δηλ. Μακκαβαίων) γιά τήν σχετική ἀναλογία τοῦ περιεχομένου του πρός τό περιεχόμενο τῶν βιβλίων Α΄ καί Β΄ Μακκαβαίων. Τό βιβλίο μᾶς λέγει γιά τούς διωγμούς τῶν στήν Ἀλεξάνδρεια εὑρισκομένων Ἰουδαίων ἐπί Πτολεμαίου Δ΄τοῦ Φιλοπάτορος (221-204 π.Χ.) καί τήν θαυμαστή τους διάσωση ἀπό τόν ὄλεθρο ἐκεῖνο. Τά γεγονότα δηλαδή τοῦ βιβλίου αὐτοῦ εἶναι παλαιότερα ἀπό τά γεγονότα πού διηγοῦνται τά βιβλία Α΄ καί Β΄ Μακκαβαίων.

Τελειώνουμε τήν ἔκθεση τῶν ἱστορικῶν βιβλίων λέγοντες ὅτι εἶναι κατά πολύ πιθανόν αὐτά νά ἐγράφησαν πολύ μετά τά γεγονότα τά ὁποῖα διηγοῦνται.

(Συνεχίζεται)