ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΤΗΣ ΘΕΙΑΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ (4)

 Μητροπολίτου Γόρτυνος καί Μεγαλοπόλεως Ἰερεμίου

ΣΥΝΤΟΜΑ ΚΗΡΥΓΜΑΤΑ

(Συνέχεια ἀπό τό προηγούμενο)

31. Η ΩΡΑ ΤΟΥ ΚΑΘΑΓΙΑΣΜΟΥ

1. Τελώντας τήν Θεία Λειτουργία, ἀδελφοί μου χριστιανοί, φτάσαμε στό ἀνώτερο σημεῖο της, στό «Τά Σά ἐκ τῶν Σῶν...», στήν προσφορά τῆς Θυσίας τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, Μετά τήν ἐκφώνηση αὐτή τοῦ Ἱερέα αὐτός μέν λέει μιά εὐχή, τήν εὐχή τοῦ Καθαγιασμοῦ, ὁ δέ ψάλτης, σάν ἀντιπρόσωπος τοῦ λαοῦ, λέει καί αὐτός μέ τό «Σέ ὑμνοῦμεν...» μιά προσευχή γιά τό ἴδιο θέμα, τό θέμα τοῦ Καθαγιασμοῦ.

Τώρα, ἀδελφοί μου, στό σημεῖο αὐτό τῆς Θείας Λειτουργίας γίνεται ἕνα θαῦμα. Οἱ ἄνθρωποι σήμερα γιά νά πιστέψουν, ζητᾶνε θαύματα. Ἀγνοοῦν ὅμως ὅτι τό μεγαλύτερο θαῦμα γίνεται στήν Θεία Λειτουργία. Τώρα, στό σημεῖο αὐτό τῆς Θείας Λειτουργίας πού βρισκόμαστε, μέ τήν εὐχή τοῦ Καθαγιασμοῦ πού διαβάζει ὁ Ἱερέας, τό Ἅγιο Πνεῦμα μεταβάλλει τό ψωμάκι, πού εἶναι πάνω στό ἅγιο Δισκάριο, σέ Σῶμα τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ. Καί τό κρασάκι, πού εἶναι μέσα στό Ἅγιο Ποτήριο, τό μεταβάλλει σέ Αἷμα τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ, σ᾿ αὐτό τό Αἷμα τοῦ Χριστοῦ, πού χύθηκε στόν Γολγοθᾶ. Αὐτό εἶναι τό μεγάλο θαῦμα τῆς Θείας Λειτουργίας, πού τελεῖ ὁ Λειτουργός Ἱερέας μέ τήν «εὐχή τοῦ Καθαγιασμοῦ», ὅπως τήν λέμε. Δηλαδή, μέ τήν εὐχή πού καθαγιάζονται τά προσφερόμενα Δῶρα τῆς κτίσης καί μεταβάλλονται σέ Σῶμα καί Αἷμα Χριστοῦ. Ὥστε λοιπόν, χριστιανοί μου, ὁ Ἱερέας καί μόνο νά θελήσει νά λειτουργήσει κάνει θαῦμα μέ τήν Λειτουργία του. Βλέπετε πόσο φοβερό καί ἱερό πρόσωπο εἶναι ὁ Ἱερέας; Γι᾿ αὐτό καί οἱ Ἅγιοι Πατέρες καί ἰδιαίτερα ὁ Ἅγιος Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλός μᾶς λένε νά μιλᾶμε μέ πολύ σεβασμό γιά τόν Ἱερέα καί νά μήν τόν κατηγοροῦμε, γιατί αὐτός τελεῖ τήν Θεία Λειτουργία καί καταλύει τό Ἅγιο Ποτήριο.

2. Μέ τήν εὐχή αὐτή τοῦ Καθαγιασμοῦ ὁ Ἱερέας παρακαλεῖ τόν Θεό Πατέρα νά στείλει τό Ἅγιο Πνεῦμα στά προκείμενα Δῶρα καί νά μεταβάλει, ὅπως εἴπαμε, τό ψωμί σέ Σῶμα Χριστοῦ καί τό κρασί σέ Αἷμα Χριστοῦ. Ἀλλά πρίν ἀκριβῶς ἀπό τήν εὐχή αὐτή ὁ Ἱερέας παρακάλεσε τόν Θεό Πατέρα νά στείλει τό Ἅγιό Του Πνεῦμα «ἐφ᾿ ἡμᾶς», πάνω μας δηλαδή. Σέ ὅλη τήν σύναξη τῶν πιστῶν. «Κατάπεμψον τό Πνεῦμά Σου τό Ἅγιον ἐφ᾿ ἡμᾶς καί ἐπί τά προκείμενα Δῶρα ταῦτα», λέγει. Καί ὅπως, χριστιανοί μου, εἶναι ἀλήθεια, καί εἶναι ἀλήθεια, ὅτι τό Ἅγιο Πνεῦμα κατέρχεται στά Δῶρα καί τά μεταβάλλει σέ Σῶμα καί Αἷμα Χριστοῦ, εἶναι πάλι ἀλήθεια ὅτι τό Ἅγιο Πνεῦμα, μέ τήν ἐπίκληση αὐτή τοῦ Ἱερέα στήν Θεία Λειτουργία, κατεβαίνει καί πάνω μας. Ὥστε, λοιπόν, ἡ Θεία Λειτουργία εἶναι μία Πεντηκοστή γιά ὅλους μας. Ἔρχεται ἡ Χάρη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος σέ ὅλους μας. Καί ὅτι αὐτό εἶναι ἀλήθεια φαίνεται καθαρά ἀπό τό τροπάριο πού λέει ὁ ψάλτης στό τέλος τῆς Θείας Λειτουργίας. Στήν Θεία Λειτουργία, λέγει, «εἴδομεν τό Φῶς τό ἀληθινόν, ἐλάβομεν Πνεῦμα ἐπουράνιον»! Στήν Θεία Λειτουργία παίρνουμε τό Ἅγιο Πνεῦμα! Γι᾿ αὐτό καί πρέπει νά λειτουργούμαστε, χριστιανοί μου. Δέν εἶναι σωστό. λοιπόν, αὐτό πού λένε μερικοί, ὅτι προσεύχομαι σπίτι μου καί δέν πάω στήν Θεία Λειτουργία. Στό σπίτι σου, ἄνθρωπέ μου, μέ τήν ἀτομική σου προσευχή δέν μπορεῖ νά πεῖς τό «Λάβετε φάγετε» καί τό «Πίετε ἐξ αὐτοῦ πάντες» καί δέν ἔλαβες τήν Χάρη τοῦ Θεοῦ μέ τήν ἐπίκληση τοῦ λειτουργοῦντος Ἱερέως.

3. Ὥστε, λοιπόν, μέ τή θαυματουργική εὐχή πού λέγει ὁ Ἱερέας σέ κάθε Θεία Λειτουργία ἔχουμε μία θεία Πεντηκοστή σ᾿ αὐτήν. Ἔτσι πρέπει νά νοιώθουμε τήν ὥρα ἐκείνη. Νά νοιώθουμε ὅτι εἴμαστε μπροστά σέ μία θεοφάνεια, ὅτι ζοῦμε μία θεοπτία. Ξέρετε δέ, χριστιανοί μου, ὅτι στήν γιορτή τῆς Πεντηκοστῆς, πρίν ἀπό τίς ὡραῖες της εὐχές, ὁ Ἱερέας λέει νά γονατίζουμε. «Ἔτι καί ἔτι κλίναντες τά γόνατα, τοῦ Κυρίου δεηθῶμεν», λέγει. Ἐγώ ἐδῶ δέν θά θίξω τό θέμα ἄν πρέπει γενικά νά γονατίζουμε στό «Τά Σά ἐκ τῶν Σῶν» ἤ ὄχι. Ἄς κάνει ὁ καθένας ὅπως τόν συμβουλεύει ὁ Πνευματικός του. Ἐκεῖνο ὅμως πού θέλω νά πῶ εἶναι ὅτι τήν ὥρα αὐτή τοῦ Καθαγιασμοῦ τῶν Τιμίων Δώρων, τήν ὥρα αὐτή τοῦ μεγάλου θαύματος στήν Θεία Λειτουργία, πρέπει νά εἴμαστε προσηλωμένοι σ᾿ αὐτό πού γίνεται καί νά νοιώθουμε τήν παρουσία τοῦ Θεοῦ ἀνάμεσά μας. Γιατί μπορεῖ κανείς νά γονατίσει καί νά μή νοιώθει αὐτή τήν συντριβή μέσα του, ἀλλά νά τό κάνει ἀπό συνήθεια. Καί μπορεῖ πάλι νά εἶναι ὄρθιος, ἀλλά ἡ ψυχή του νά εἶναι συντετριμμένη γιά τήν ἱερότητα τῆς στιγμῆς. Τό πᾶν, χριστιανοί μου, εἶναι νά εἶναι καθαρή ἡ καρδιά. Γιατί μόνο ὅσοι ἔχουν καθαρή καρδιά γεύονται αὐτά τά μεγαλεῖα τῆς Βασιλείας τοῦ Θεοῦ στήν Θεία Λειτουργία. Καί ἡ Χάρη τοῦ Θεοῦ, πού σᾶς εἶπα προηγουμένως ὅτι ἔρχεται σέ ὅλους τούς πιστούς μέ τήν ἐπίκληση τοῦ Ἱερέα, τό λέω τώρα καλύτερα, ὅτι αὐτή ἡ Χάρη τοῦ Θεοῦ ἔρχεται στόν καθένα ἀνάλογα μέ τήν καθαρότητα τῆς καρδιᾶς του.

4. Σᾶς εἶπα παραπάνω ὅτι τήν ὥρα τοῦ Καθαγιασμοῦ μαζί μέ τόν Ἱερέα προσεύχεται καί ὁ λαός μέ τήν δική του προσευχή, τό «Σέ ὑμνοῦμεν, Σέ εὐλογοῦμεν...». Τό τροπάριο αὐτό τοῦ ψάλτη καταλήγει στό «καί δεόμεθά Σου ὁ Θεός ἡμῶν». Τί προσεύχεται ὁ λαός τήν ὥρα ἐκείνη καί λέει στόν Θεό «δεόμεθά Σου»; Προσεύχεται – πρέπει νά προσεύχεται – γιά τό ἴδιο αἴτημα μέ τόν Ἱερέα: Νά στείλει, δηλαδή, ὁ Θεός τό Ἅγιό Του Πνεῦμα καί νά κάνει τόν Καθαγιασμό τῶν Τιμίων Δώρων. Γι᾿ αὐτό, ἀφοῦ ἡ προσευχή «Σέ ὑμνοῦμεν, Σέ εὐλογοῦμεν...» εἶναι εἰδική προσευχή τοῦ λαοῦ γιά τήν Θεία Λειτουργία τήν ὥρα τοῦ Καθαγιασμοῦ, δέν πρέπει νά λέμε τό προπάριο αὐτό σέ ἄλλες περιπτώσεις, σέ μιά συγκέντρωση γιά κήρυγμα ἤ σέ μιά θρησκευτική ἐκδρομή, γιά παράδειγμα.

Σᾶς εὔχομαι, ἀδελφοί μου χριστιανοί, καί εὐχηθεῖτε καί σεῖς τό ἴδιο γιά μένα, νά ἔχουμε ὅλοι μας καθαρή καρδιά, γιά νά γευόμαστε τό μεγάλο θαῦμα τῆς Θείας Λειτουργίας, πού γίνεται τήν ὥρα τοῦ Καθαγιασμοῦ. Σάν ἐμπόδιο γιά νά μήν ἁμαρτάνουμε ἄς σκεπτόμαστε ὅλοι στήν καθημερινή μας ζωή τήν μεγάλη αὐτή ἱερή στιγμή τῆς Θείας Λειτουργίας, πού, ὅμως, δέν θά γευθοῦμε τήν Χάρη της, ἄν ἁμαρτάνουμε.

  

32. ΜΝΗΜΟΝΕΥΣΕΙΣ

1. Ἑρμηνεύουμε, ἀδελφοί μου χριστιανοί, μέ ἁπλό καί σύντομο τρόπο τήν Θεία Λειτουργία. Στό προηγούμενο κήρυγμά μας μιλήσαμε γιά τό μεγάλο Θαῦμα πού γίνεται σ᾿ αὐτήν, τόν Καθαγιασμό τῶν Θείων Δώρων. Τό ὅτι δηλαδή μέ τήν ἐπίκληση τοῦ Ἱερέα ἔρχεται τό Ἅγιο Πνεῦμα στά Δῶρα, πού εἶναι πάνω στήν Ἁγία Τράπεζα, καί τά μεταβάλλει. Τό μέν ψωμάκι, πού εἶναι στό ἅγιο Δισκάριο, τό μεταβάλλει σέ Σῶμα Χριστοῦ, τό δέ κρασάκι, πού εἶναι στό Ἅγιο Ποτήριο, τό μεταβάλλει σέ Αἷμα Χριστοῦ. Τώρα λοιπόν, χριστιανοί μου, θά πρέπει νά ἔχουμε τήν ἔννοια ὅτι ἐνώπιόν μας, πάνω στήν Ἁγία Τράπεζα, δέν ἔχουμε ἁγιασμένο ψωμί καί κρασί ἀπό τήν ἀκολουθία τῆς Προσκομιδῆς, ἀλλά ἐνώπιόν μας ἔχουμε Αὐτόν τόν Κύριο ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστό, τόν ἐνανθρωπήσαντα Υἱό τοῦ Θεοῦ. Ἄς τό ἔχουμε συνειδητά ὑπ᾿ ὄψιν αὐτό, γιά νά εἶναι καί ἀνάλογη ἡ στάση μας καί τά αἰσθήματά μας κατά τήν ὑπόλοιπη Θεία Λειτουργία.

2. Μέ τόν Καθαγιασμό τῶν Θείων Δώρων τελέστηκε ἡ Θεία Λειτουργία. Καί ἡ  Θεία Λειτουργία, ἀγαπητοί μου, ὅπως λέγαμε, εἶναι ἡ προσφορά τῆς Θυσίας τοῦ Χριστοῦ, πού ἔκανε γιά ᾿μᾶς καί γιά ὅλο τόν κόσμο, γι᾿ αὐτό καί λέγεται «καθολική». Προσφέρεται γιά ὅλους, γιά νά σωθοῦν ὅλοι. Ἰδιαίτερα ὅμως ἐμεῖς προσφέρουμε τήν Θυσία αὐτή ὑπέρ ὅλων τῶν Ἁγίων, τῆς Παλαιᾶς καί τῆς Καινῆς Διαθήκης. Ἔτσι λοιπόν μετά τόν Καθαγιασμό τῶν Τιμίων Δώρων, ὁ Ἱερέας λέει σέ μιά εὐχή, πού διαβάζει τώρα, ὅτι προσφέρουμε τήν Θεία Λειτουργία γιά ὅλους ὅσους «ἀναπαύθηκαν μέ πίστη»: Γιά τούς Προπάτορες, τούς Πατέρες, τούς Πατριάρχες, τούς Προφῆτες, τούς Ἀποστόλους, τούς Κήρυκες, τούς Εὐαγγελιστές, τούς Μάρτυρες, τούς Ὁμολογητές, τούς Παρθενεύοντες, («ἐγκρατευτῶν») καί γιά κάθε ψυχή δικαίου ἀνθρώπου, πού πέθανε μέ πίστη. Ὅλοι αὐτοί ἔφυγαν μέν ἀπό τόν παρόντα κόσμο σάν ἄνθρωποι θνητοί, ἀλλά εἶναι παρόντες στήν Θεία Λειτουργία. Θυμόμαστε ἐδῶ ἐκεῖνο πού ἀκοῦμε στά προσκλητήρια τῶν στρατιωτικῶν τελετῶν γιά τούς πεσόντες ἥρωες. Ἕνας φωνάζει μέ τήν σειρά τά ὀνόματά τους καί ἕνας ἄλλος ἀπαντᾶ: «Ἀπών· ἔπεσεν ὑπέρ πατρίδος». Ἀλλά στό τέλος ὁ δεύτερος ἀπ᾿ αὐτούς λέει: «Ἅπαντες παρόντες· ἀθάνατοι ἥρωες».

Ἔτσι καί ἐδῶ στήν Θεία Λειτουργία. Μετά τόν Καθαγιασμό μνημονεύουμε, ὅπως εἴπαμε, κάθε δίκαιο ἄνθρωπο, πού ἔφυγε ἀπό τόν παρόντα κόσμο καί ἄρα δέν εἶναι ἀνάμεσά μας. Ἀνθρώπινα εἶναι ὅλοι ἀπόντες. Θεϊκά ὅμως εἶναι ὅλοι παρόντες στήν Θεία Λειτουργία καί γεύονται καί αὐτοί τήν δική μας προσφορά στόν Θεό.

3. Ἀλλά ἀπό ὅλους τούς Ἁγίους, πρός τιμήν τῶν ὁποίων προσφέρουμε τήν Θεία Λειτουργία, μνημονεύει τώρα ὁ λειτουργός Ἱερέας ἰδιαίτερα («ἐξαιρέτως») Αὐτήν πού εἶναι παραπάνω ἀπό ὅλους τούς Ἁγίους, καί γι᾿ αὐτό τήν λέμε ΠΑΝΑΓΙΑ. Μέ δυνατή τήν φωνή τώρα ὁ Ἱερέας καί ὄχι χαμηλή, ὅπως προηγουμένως, ὅταν διάβαζε τήν εὐχή, λέγει: «Ἐξαιρέτως τῆς Παναγίας Ἀχράντου, Ὑπερευλογημένης, Ἐνδόξου, Δεσποίνης ἡμῶν Θεοτόκου καί Ἀειπαρθένου Μαρίας». Ὥστε λοιπόν ἡ μεγαλύτερη προσφορά στήν Παναγία μας, στήν ὁποία εὐαρεστεῖται ἀπόλυτα ἡ Κυρία μας εἶναι ἡ Θεία Λειτουργία. Καί πόσο χαίρεται ἡ Μεγάλη αὐτή Μάνα μας Παναγία, νά βλέπει ἐδῶ στήν Θεία Λειτουργία ὅλα Της τά παιδιά συγκεντρωμένα!

Μετά τήν μνημόνευση τῆς Παναγίας μέ τήν ἐκφώνηση τοῦ Ἱερέα, ὁ Ψάλτης – δηλαδή ὁ λαός – ὑμνεῖ καί αὐτός τήν Παναγία μέ τό δικό του τροπάριο, μέ τό «Ἄξιόν ἐστιν ὡς ἀληθῶς...». Ἔ, τί γινόταν παλαιότερα, πού ἦταν ζωντανή ἡ λατρεία μας, καί τί γίνεται καί σήμερα στόν Ἅγιο Ὄρος, ὅταν ψάλλεται στήν Θεία Λειτουργία τό «Ἄξιόν ἐστιν»! Σείονται τά καντήλια, χτυποῦν καμπάνες καί σήμαντρα! Ἀπό ἐδῶ εἶναι τό ἔθιμο πού παρατηρεῖται καί σέ δικούς μας Ναούς μερικῶν χωριῶν τῆς Γόρτυνος καί Μεγαλοπόλεως νά χτυπάει καμπάνα στό σημεῖο αὐτό. Κατά λάθος ὅμως δέν χτυποῦν τήν καμπάνα στό «Ἄξιόν ἐστιν», ἀλλά στό «Σέ ὑμνοῦμεν» καί διαταράσσεται ἔτσι ἡ ἡσυχία τοῦ Καθαγιασμοῦ καί μάλιστα χτυποῦν καμπάνα νεκροκάμπανο. Παρακαλῶ, νά μήν παρατηρεῖται ἡ ἀταξία αὐτή, ἀλλά, ὅσες Ἐνορίες ἔχουν τό ἔθιμο αὐτό καί θέλουν νά τό διατηρήσουν, νά χτυποῦν τήν καμπάνα στό «Ἄξιόν ἐστιν» καί ὄχι στό «Σέ ὑμνοῦμεν» καί νά τήν χτυποῦν χαρμόσυνα καί ὄχι πένθιμα. Καί ἡ Κυρία Δέσποινα τοῦ Ἁγίου Ὄρους, ἡ Παναγία Πορταΐτισσα, κατά καιρούς, καί μάλιστα στήν γιορτή Της κινεῖ ἡ Ἴδια τήν κανδήλα Της στό «Ἄξιόν ἐστιν» καί ἀλαλάζουν ἀπό χαρά οἱ Μοναχοί καί οἱ προσκυνητές ἀπό τό σημεῖο αὐτό, γιατί δηλώνεται μέ αὐτό ἡ παρουσία τῆς Ἴδιας τῆς Παναγίας ἀνάμεσά τους.

4. Τήν ὥρα πού ὁ Ψάλτης ψάλλει τό «Ἄξιόν ἐστιν» ὁ Ἱερέας μπροστά στήν Ἁγία Τράπεζα, ἐνώπιον τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ, μνημονεύει ὀνόματα τῶν ἀδελφῶν χριστιανῶν. Δύο φορές κάνει μνημονεύσεις ὀνομάτων ὁ Ἱερέας στήν Θεία Λειτουργία: Τήν μιά φορά στήν Προσκομιδή καί τήν ἄλλη φορά τώρα, μετά τόν Καθαγιασμό. Ὑπάρχει ὅμως ἡ ἑξῆς διαφορά: Στήν μέν Προσκομιδή μνημονεύονται πρῶτα τῶν ζώντων τά ὀνόματα καί ἔπειτα τῶν τεθνεώτων. Τώρα ὅμως μετά τόν Καθαγιασμό, μνημονεύονται πρῶτα τῶν τεθνεώτων, τῶν πεθαμένων τά ὀνόματα, καί ἔπειτα τῶν ζωντανῶν. Γιατί γίνεται αὐτό; Εἶναι εὔκολο νά τό βροῦμε. Εἴπαμε προηγουμένως ὅτι ὁ Ἱερέας μετά τόν Καθαγιασμό μνημονεύει τῶν Προπατόρων, τῶν Πατριαρχῶν, τῶν Προφητῶν κ.λπ. Δηλαδή, μνημονεύει ὀνόματα ἤδη ἀπελθόντων καί κεκοιμημένων· καί σάν συνέχεια λοιπόν αὐτῶν τῶν κεκοιμημένων ἔρχεται ἡ μνημόνευση τῶν ἰδικῶν μας ἀγαπητῶν κεκοιμημένων προσώπων, πού δίνουμε στόν Ἱερέα μέ τό χαρτάκι νά τά μνημονεύσει.

Ὥστε λοιπόν, ἀγαπητοί μου, ἄν θέλουμε – καί πολύ τό θέλουμε! – νά συναντᾶμε τά ἀγαπητά μας πρόσωπα, πού ἔφυγαν ἀπό τήν ἀγκαλιά μας, νά πηγαίνουμε στήν Λειτουργία, νά τούς ἀνάβουμε κεράκι καί νά τά μνημονεύουμε. Γιατί μποροῦμε καί ἐμεῖς τήν ὥρα αὐτή, πού ὁ Ψάλτης λέει τό «Ἄξιόν ἐστιν», μποροῦμε καί ἐμεῖς λέω, ἀπό μέσα μας, νά μνημονεύουμε διάφορα ὀνόματα, συγγενῶν μας καί γνωστῶν μας. Πρῶτα ὅμως, ξαναλέω, στό σημεῖο αὐτό μνημονεύουμε τούς κεκοιμημένους καί ἔπειτα τούς ζῶντες.

33. Η ΜΝΗΜΟΝΕΥΣΗ

ΤΟΥ ΕΠΙΣΚΟΠΟΥ

1. Συνεχίζουμε, ἀγαπητοί μου χριστιανοί, τά κηρύγματά μας στήν Θεία Λειτουργία, τά ὁποῖα εἴχαμε διακόψει γιά δύο ἑβδομάδες, λόγω τῆς Κυριακῆς τοῦ Πάσχα καί τῆς ἄλλης Κυριακῆς τοῦ Ἀντίπασχα. Εἴχαμε μείνει στίς μνημονεύσεις ζώντων καί τεθνεώτων, πού κάνει ὁ Ἱερεύς μετά τόν καθαγιασμό τῶν Τιμίων Δώρων, τήν ὥρα πού ὁ ψάλτης ψάλλει πανηγυρικά τόν ὕμνο τῆς Παναγίας «Ἅξιόν ἐστι». Εἶναι σημαντικές οἱ μνημονεύσεις αὐτές καί μάλιστα σᾶς εἶπα στό προηγούμενο κήρυγμα ὅτι καί ἐσεῖς πρέπει νά συνοδεύετε τόν Ἱερέα μέ μνημονεύσεις τῶν δικῶν σας προσώπων.

Ἐκείνη ὅμως ἡ μνημόνευση πού πρέπει νά τήν προσέξουμε ἰδιαίτερα καί τήν ὁποία ἀκοῦτε ἀπό τόν Ἱερέα, γιατί τήν λέει ἐκφώνως, εἶναι ἡ μνημόνευση γιά τόν Ἐπίσκοπο τοῦ τόπου. «Ἐν πρώτοις», λέγει ὁ Ἱερέας, δηλαδή πρῶτα ἀπ᾿ ὅλα, «μνήσθητι, Κύριε, τοῦ Ἀρχιεπισκόπου ἡμῶν ...(τάδε)». Εὔχεται ὁ Ἱερέας μαζί μέ τόν λαό γιά τόν Ἐπίσκοπο νά τόν ἔχει ὁ Θεός μέ καλό ὄνομα («ἔντιμον»), νά τοῦ δίνει ὑγεία («ὑγιᾶ»), νά τοῦ δώσει πολλά ἔτη γιά νά ποιμαίνει τόν λαό του («μακροημερεύοντα»), ἀλλά προπαντός εὔχεται γι᾿ αὐτόν νά κρατᾶ τήν ὀρθή πίστη πού παρέδωσε ὁ Ἰησοῦς Χριστός καί ἑρμήνευσαν οἱ Ἅγιοι Πατέρες («καί ὀρθοτομοῦντα τόν λόγον τῆς Σῆς ἀληθείας»). Μέ μιά λέξη ὁ Ἱερέας μέ τόν λαό εὔχονται γιά τόν Ἐπίσκοπο αὐτό πού λέγει στήν ἀρχή: Νά εἶναι «σῶος», δηλαδή ἀκέραιος σέ ὅλα, καί στά σωματικά καί στά πνευματικά.

2. Ἀλλά, χριστιανοί μου, ὑπάρχει ἕνας ἰδιαίτερος λόγος, πολύ σπουδαῖος λόγος, πού ὁ Ἱερέας, τώρα μετά τόν καθαγιασμό, μνημονεύει τόν Ἐπίσκοπο, καί μάλιστα τόν μνημονεύει ἐκφώνως, γιά νά τό ἀκούσει ὁ λαός. Ὁ Ἐπίσκοπος, ἀγαπητοί μου, δηλαδή ὁ Δεσπότης πού λέμε, ἐκφράζει τήν Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ. Ὁ ἅγιος Κυπριανός, ὁ Ἐπίσκοπος Καρχηδόνος, λέγει καθαρά: «Ὁ Ἐπίσκοπος εἶναι στήν Ἐκκλησία καί ἡ Ἐκκλησία στόν Ἐπίσκοπο» (τό λέγει στήν ἐπιστολή του 66). Καί γιά νά δηλώσουμε λοιπόν ὅτι ἀνήκουμε στήν Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ πρέπει ὁπωσδήποτε νά μνημονεύσουμε τόν Ἐπίσκοπο. Καί τό κάνουμε αὐτό στήν Θεία Λειτουργία, τώρα, πού ἔχουμε τήν παρουσία τοῦ Χριστοῦ ἐνώπιόν μας μέ τόν καθαγιασμό τῶν Τιμίων Δώρων. Ἡ μνημόνευση δηλαδή τοῦ Ἐπισκόπου δέν εἶναι ἁπλά μία προσευχή γι᾿ αὐτόν, ἀλλά εἶναι μία ὁμολογία ὅτι ἔχουμε ἑνότητα μαζί του καί ἔτσι λοιπόν ἀνήκουμε στήν Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ. Ἡ γραμμή αὐτή, ἡ θέση αὐτή, ἀγαπητοί μου χριστιανοί, εἶναι πέρα γιά πέρα μιά σωστή ὀρθόδοξη ἐκκλησιολογία. Ἡ παρέκκλιση ἀπό τήν γραμμή αὐτή εἶναι καθαρά προτεσταντισμός. Οἱ Ἅγιοι Πατέρες καί συγκεκριμένα ὁ ἅγιος Ἰγνάτιος ἐπίσκοπος Ἀντιοχείας, μᾶς λέγει ἀπό παλαιά: «Ἑνωθεῖτε μέ τόν Ἐπίσκοπο» (τό λέει στήν ἐπιστολή του πρός Μαγνησίους). Καί ὁ ἴδιος Πατέρας μᾶς λέει: «Νά ἔχετε σχέση μέ τόν Θεό καί μέ τόν Ἐπίσκοπο». Καί «ὅποιος ἐργάζεται ἐνάντια πρός τόν Ἐπίσκοπο λατρεύει τόν διάβολο» (Τό λέει στήν ἐπιστολή του πρός Σμυρναίους). Ἐπαναλαμβάνω τό Ἐκκλησιολογικό δόγμα: Γιά νά δηλώσει ὁ χριστιανός ὅτι ἀνήκει στήν Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ, πρέπει νά δηλώσει τήν ἑνότητά του μέ τόν Ἐπίσκοπο τῆς ἐπαρχίας στήν ὁποία κατοικεῖ. Ὁ ἅγιος Κυπριανός Καρχηδόνος μᾶς λέγει πάλι: «Ἄν κανείς δέν εἶναι μέ τόν Ἐπίσκοπο, δέν εἶναι καί μέ τήν Ἐκκλησία» (τό λέγει καί αὐτό στήν ἐπιστολή 66).

3. Αὐτό ὅμως, χριστιανοί μου, τό νά μνημονεύουν δηλαδή οἱ Ἱερεῖς καί οἱ χριστιανοί μιᾶς ἐπαρχίας τόν Ἐπίσκοπό τους, γιά νά δηλώσουν μέ αὐτό ὅτι ἀνήκουν στήν καθ᾿ ὅλου Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ, προϋποθέτει ὅτι καί ὁ Ἐπίσκοπός τους εἶναι ἑνωμένος λειτουργικά μέ ὅλους τούς Ἐπισκόπους τῆς Ἐκκλησίας. Ἄν ὅμως ἕνας Ἐπίσκοπος κόψει τήν μνημόνευση τῆς Ἱερᾶς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας πού ἀνήκει ἤ τοῦ Πατριάρχου, δημιουργεῖ πρόβλημα στήν ποίμνη του. Γιατί ὁ λαός τῆς ποίμνης του τόν μνημονεύει, ἐπαναλαμβάνω, γιά νά δηλώσει ὅτι ἀνήκει στήν καθ᾿ ὅλου Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ. Ἄν ὅμως αὐτός ὁ Ἐπίσκοπος, γιατί νόμισε ἤ πίστευε ὅτι ἡ Ἱερά Σύνοδος τῆς Ἐκκλησίας του ἤ ὁ Πατριάρχης δέν ὀρθοτομοῦν καί διέκοψε γι᾿ αὐτό τό μνημόσυνό τους, τότε, ποῦ πάει ὁ εὐλογημένος λαός τῆς ποίμνης του, πού μνημονεύει Ἐπίσκοπο, πού ἀπέκοψε τόν ἑαυτό του ἀπό τήν Ἐκκλησία; Καί ὡς Ἐκκλησία ἐννοῶ ἐδῶ τήν Σύνοδο τῶν Ἱεραρχῶν. Ἐπειδή, λοιπόν, εἶναι ἀναγκαῖο νά ὁμολογηθεῖ ἡ ἑνότητα τοῦ Ἐπισκόπου μέ τήν Σύνοδο τῶν Ἱεραρχῶν, γιά νά ἔχει ἔτσι καί ὁ λαός του κοινωνία μαζί του, γι᾿ αὐτό, ὅταν λειτουργεῖ ὁ Ἐπίσκοπος, μνημονεύει αὐτός πρῶτα τήν Ἱερά Σύνοδο. Εἶναι τόσο σημαντικό καί ἀναγκαῖο αὐτό, ἀγαπητοί μου, ὥστε καί ὅταν σέ μία Λειτουργία λειτουργοῦν περισσότεροι Ἐπίσκοποι, ὁ καθένας ἀπ᾿ αὐτούς μετά τόν καθαγιασμό μνημονεύει τήν Ἱερά Σύνοδο, γιά νά δηλώσει τήν ἑνότητά του μέ τήν Ἐκκλησία.

4. Ἀλλά στίς μνημονεύσεις πού κάνει ὁ Ἱερεύς μνημονεύει, ὅπως λέει ἡ εὐχή, καί «παντός ἱερατικοῦ καί μοναχικοῦ τάγματος». Ἀλλά ποιό εἶναι τό «ἱερατικό τάγμα»; Δέν εἶναι μόνον οἱ Ἐπίσκοποι, οἱ Ἱερεῖς καί οἱ Διάκονοι, ἀλλά καί οἱ βοηθοί τους: Οἱ ἀναγνῶστες καί οἱ ψάλτες, οἱ ὁποῖοι κανονικά πρέπει νά ἔχουν ἀρχιερατική χειροθεσία γιά τό ἔργο πού κάνουν, γιατί λειτουργοῦν καί αὐτοί τόν Κύριο μέ τό διακόνημά τους καί ἀνήκουν λοιπόν στό «ἱερατικό τάγμα». Ἡ εὐχή λέγει ἀκόμα καί γιά τό «μοναχικό τάγμα». Εἶναι οἱ εὐλογημένοι μοναχοί καί μοναχές μας, αὐτοί πού εἶναι ἀπόλυτα δοσμένοι στόν Θεό καί ἀγαποῦν πραγματικά τόν κόσμο, γιατί τόν σώζουν μέ τό νά προσεύχονται γι᾿ αὐτόν. «Ἄν ἐρημώσουν τά μοναστήρια, θά ἔλθει τό τέλος τοῦ κόσμου», εἶπε ὁ ἅγιος Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλός.

Ὅλη ἡ εὐχή τοῦ Ἱερέα μέ τίς μνημονεύσεις τελειώνει μέ τήν ἐκφώνηση: «Καί δός ἡμῖν, Δέσποτα, ἐν ἑνί στόματι καί μιᾶ καρδίᾳ δοξάζειν...». Ἡ μνημόνευση ὅλων πού κάναμε, πρέπει νά μᾶς φέρει καί τήν ἑνότητά μας μέ ὅλους, ὥστε μέ μιά καρδιά καί μ᾿ ἕνα στόμα νά δοξάζουμε τόν Θεό. Αὐτό εἶναι πάντοτε ἀπαραίτητο γιά νά ἀκούγεται ἡ προσευχή μας, ἀλλά περισσότερο ἀπαραίτητο καί ἀναγκαῖο εἶναι τώρα, σέ αὐτό τό σημεῖο τῆς Λειτουργίας, πού πᾶμε γιά τήν Θεία Κοινωνία.

34. ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΘΕΙΑ ΚΟΙΝΩΝΙΑ (α)

1. Ἑρμηνεύοντας τήν Θεία Λειτουργία, ἀδελφοί μου χριστιανοί, βρισκόμαστε στό τμῆμα ἐκεῖνο πού ἀναφέρεται στήν Θεία Κοινωνία. Βρισκόμαστε δηλαδή στό σπουδαιότερο σημεῖο, γιατί ὅλα ὅσα ἔγιναν μέχρι τώρα στήν Θεία Λειτουργία, ἔγιναν γιά τήν Θεία Κοινωνία. Ναί, ἀγαπητοί μου! Ἡ Θεία Λειτουργία γίνεται γιά τήν Θεία Κοινωνία. Λένε μερικοί: Δέν πάω στή Λειτουργία. Κάνω τήν προσευχή μου σπίτι μου. Ναί, ἀλλά ἡ Θεία Λειτουργία δέν εἶναι μιά ἁπλῆ προσευχή, εἶναι Τραπέζι! Εἶναι φαγητό. Ἡ Θεία Λειτουργία γίνεται γιά νά ἀκούσουμε «Λάβετε, φάγετε» καί «Πίετε ἐξ αὐτοῦ πάντες». Ἡ Θεία Λειτουργία γίνεται γιά νά βγεῖ ὁ Ἱερέας στήν Ὡραία Πύλη κρατώντας τό Ἅγιο Ποτήριο καί νά πεῖ: «Προσέλθετε»· ἐλᾶτε δηλαδή νά κοινωνήσετε τό Σῶμα καί τό Αἷμα τοῦ Χριστοῦ! Σ᾿ αὐτό, λοιπόν τό τμῆμα, σ᾿ αὐτό πού πάει πρός τήν Θεία Κοινωνία, βρισκόμαστε τώρα στήν ἑρμηνεία τῆς Θείας Λειτουργίας.

2. Καί ἐπειδή τώρα ἀρχίζει νέο τμῆμα, ἀρχίζει τό τμῆμα αὐτό μέ θεία εὐλογία. Στρεφόμενος λοιπόν ὁ Ἱερέας στόν λαό καί κρατώντας τόν Τίμιο Σταυρό λέγει: «Καί ἔσται τά ἐλέη τοῦ μεγάλου Θεοῦ καί Σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ μετά πάντων ὑμῶν». Καί εὐλογεῖ διά τοῦ Σταυροῦ τόν λαό.

Τά ὅσα ἀκούονται τώρα παρακάτω εἶναι σχετικά μέ τήν Θεία Κοινωνία. Ἀλλά πρῶτα ἀναφέρονται δύο προλογικά αἰτήματα. Τό ἕνα εἶναι γιά τά Τίμια Δῶρα, πού εἶναι πάνω στήν Ἁγία Τράπεζα. Εἶναι μιά δέηση πρός τόν Θεό, γιά νά διαφυλαχθοῦν ἀπό κάποια ζημιά: Ποιά ζημιά; Εἴτε νά διασαλευθεῖ καί νά χυθεῖ τό ἅγιο Ποτήριο μέ κάποιο ἀπρόοπτο σεισμό· εἴτε κάποιος ἀπρόσεκτος νά ἀκουμπήσει πάνω στό ἅγιο Δισκάριο καί νά πέσουν οἱ θεῖοι Μαργαρῖτες τοῦ παναγίου Σώματος τοῦ Χριστοῦ· εἴτε, τέλος πάντων, νά πέσει μέσα στό ἅγιο Ποτήριο κανένα ζωυφιο, ὅπως αὐτό ἦταν εὔκολο νά συμβεῖ τότε παλαιά στίς κατακόμβες. Ἔτσι λοιπόν λέγει ὁ Ἱερέας: «Ὑπέρ τῶν προσκομισθέντων καί ἁγιασθέντων τιμίων Δώρων, τοῦ Κυρίου δεηθῶμεν».

Τό ἄλλο προλογικό αἴτημα, προτοῦ νά πᾶμε πρός τήν Θεία Κοινωνία, εἶναι νά δεχθεῖ ὁ Θεός στό οὐράνιο Θυσιαστήριο τήν Θυσία πού τοῦ προσφέραμε καί νά μᾶς στείλει, νά μᾶς «ἀντικαταπέμψῃ», ὅπως λέγει ἡ δέηση, τήν Θεία του Χάρη. Ναί,  ἀγαπητοί μου! Στήν Θεία Λειτουργία προσφέραμε στόν Θεό Πατέρα τήν Θυσία τοῦ Υἱοῦ Του, αὐτή πού ὁ Ἰησοῦς Χριστός πρόσφερε γιά ᾿μᾶς στόν Γολγοθᾶ. Μέ αὐτή τήν Θυσία μόνο εὐαρεστεῖται ὁ Θεός, μέ τήν Θυσία τοῦ Υἱοῦ του. Μόνο αὐτή ἡ Θυσία δίνει τήν ἄφεση τῶν ἁμαρτιῶν μας καί μόνο αὐτή μᾶς ἑνώνει μέ τόν Θεό. Λέγει, λοιπόν, ὁ Ἱερέας στόν Θεό: «Ὅπως ὁ φιλάνθρωπος Θεός ἡμῶν, ὁ προσδεξάμενος αὐτά (δηλαδή, τά Ἅγια Δῶρα) εἰς τό ἅγιον καί ὑπερουράνιον καί νοερόν αὐτοῦ Θυσιαστήριον, εἰς ὀσμήν εὐωδίας πνευματικῆς, ἀντικαταπέμψῃ ἡμῖν τήν Θείαν Χάριν καί τήν δωρεάν τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, δεηθῶμεν». 

3. Καί τώρα, μετά ἀπό αὐτά τά προλογικά, προχωρᾶμε γιά τήν ἑτοιμασία μας πρός τήν Θεία Κοινωνία. Γιά νά κοινωνήσουμε, ἀγαπητοί μου, τό Σῶμα καί τό Αἷμα τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ μας τό πρῶτο καί τό κύριο πού πρέπει νά κάνουμε εἶναι νά παραδώσουμε τόν ἑαυτό μας σ᾿ Αὐτόν. Νά νοιώθουμε ὅτι εἴμαστε δικοί Του. Γιατί μόνο τότε θά ἔχουμε δικαίωμα στό Τραπέζι του! Ἔτσι λοιπόν ὁ Ἱερέας, τώρα πού πᾶμε γιά τήν Θεία Κοινωνία λέγει τήν προτροπή «Τήν ἑνότητα τῆς πίστεως ....», πού καταλήγει στό «ἑαυτούς καί ἀλλήλους καί πᾶσαν τήν ζωήν ἡμῶν Χριστῷ τῷ Θεῷ παραθώμεθα». Νά παραδώσουμε, δηλαδή, τόν ἑαυτό μας στό Χριστό. Εἶναι βασικό αὐτό τώρα πού προχωρᾶμε πρός τήν Θεία Κοινωνία. Καί ἐπειδή εἶναι βασικό, γι᾿ αὐτό καί ὁ Ἱερέας λέγει τώρα μία ὡραία εὐχή γιά τήν Θεία Κοινωνία, πού ἀρχίζει μέ αὐτό ἀκριβῶς πού εἴπαμε, τό νά παραδώσουμε δηλαδή τόν ἑαυτό μας στόν Θεό. Λέγει: «Σοί παρακατατιθέμεθα τήν ζωήν ἡμῶν ἅπασαν καί τήν ἐλπίδα Δέσποτα Φιλάνθρωπε...». Λέγει δέ παρακάτω ἡ εὐχή νά μᾶς ἀξιώσει ὁ Θεός νά κοινωνήσουμε τά Ἄχραντα Μυστήρια – ἀκοῦστε τώρα γιατί κοινωνᾶμε –: «Εἰς ἄφεσιν ἁμαρτιῶν», γιά νά μᾶς συγχωρεθοῦν δηλαδή τά ἁμαρτήματά μας· «εἰς Πνεύματος Ἁγίου Κοινωνίαν», γιά νά ἀποκτήσουμε τήν Χάρη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος· «εἰς βασιλείας οὐρανῶν κληρονομίαν», γιά νά κερδίσουμε τήν αἰώνια ζωή, τόν γλυκό Παράδεισο. Γιατί ὁ Χριστός μᾶς τό εἶπε καθαρά: «Ἐάν μή φάγητε τήν Σάρκα τοῦ Υἱοῦ τοῦ ἀνθρώπου καί πίητε αὐτοῦ τό Αἷμα, οὐκ ἔχετε ζωήν ἐν ἑαυτοῖς» (Ἰωάν. 6,53). Καί ἀκόμη κοινωνᾶμε γιά νά ἔχουμε παρρησία στόν Θεό μέ τήν προσευχή μας σ᾿ Αὐτόν. «Εἰς παρρησίαν τήν πρός σέ», λέγει ὁ Ἱερέας. Γιά νά μᾶς ἔρθουν ὅμως μέ τήν Θεία Κοινωνία ὅλα αὐτά τά ἀγαθά, ἀγαπητοί μου, πρέπει νά κοινωνᾶμε «μετά καθαροῦ συνειδότος», μέ καθαρή δηλαδή τήν καρδιά, ὅπως τό εἶπε στήν ἀρχή ἡ εὐχή. Διαφορετικά, ἡ Θεία Κοινωνία ἀποβαίνει εἰς «κρῖμα» καί «εἰς κατάκριμα», ὅπως λέγει στό τέλος ἡ εὐχή.

Ἀλλά εἶναι καί ἄλλες εὐχές πού λέγει ὁ Ἱερέας ὡς προετοιμασία γιά τήν Θεία Κοινωνία, ἀγαπητοί μου ἀδελφοί. Δέν ἀρκεῖ ὅμως ὁ χρόνος νά τίς ποῦμε τώρα. Θά συνεχίσουμε στό ἑπόμενο κήρυγμά μας.

35. ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΘΕΙΑ ΚΟΙΝΩΝΙΑ (β)

1. Ἑρμηνεύοντας σύντομα τήν Θεία Λειτουργία, ἀδελφοί χριστιανοί, φτάσαμε στήν προετοιμασία γιά τήν Θεία Κοινωνία. Αὐτό εἶναι τό τέλος τῆς Θείας Λειτουργίας, ἡ Θεία Κοινωνία. Ὅλα ἔγιναν γιά τήν Θεία Κοινωνία, γιά νά μετάσχουμε στό Τραπέζι τοῦ Θεοῦ, πού ἔχει πάνω του τήν Θεία Τροφή, τό Σῶμα καί τό Αἷμα τοῦ Χριστοῦ. Ἀλλά πρέπει νά κοινωνοῦμε ἐνσυνείδητα, νά νοιώθουμε δηλαδή τί κάνουμε ἐκείνη τήν στιγμή. Καί πρέπει νά κοινωνοῦμε μέ καθαρή τήν καρδιά, γιά νά μᾶς ὠφελήσει ἡ Θεία Κοινωνία, γιά νά μᾶς γίνει «εἰς ἄφεσιν ἁμαρτιῶν καί εἰς ζωήν αἰώνιον καί ἀθάνατον». Γι᾿ αὐτό λοιπόν καί ἡ Ἐκκλησία καθόρισε – ὅπως εἴπαμε καί στό προηγούμενο κήρυγμά μας – τότε πού στήν Θεία Λειτουργία πᾶμε γιά τήν Θεία Κοινωνία, νά λέγονται εὐχές πού ἀναφέρονται σέ μιά καλή καί σωστή προετοιμασία γι᾿ αὐτήν. Οἱ εὐχές αὐτές εἶναι τέσσερις. Γιά τήν πρώτη εὐχή σᾶς μίλησα στό προηγούμενο κήρυγμα. Ἡ εὐχή αὐτή γιά τήν Θεία Κοινωνία προϋποθέτει τό νά παραδώσουμε τόν ἑαυτό μας στόν Θεό· γι᾿ αὐτό καί ὁ Ἱερέας εἶπε ἐκφώνως «Χριστῷ τῷ Θεῷ παραθώμεθα» καί συνέχισε ἔπειτα μέ τήν εὐχή: «Σοί παρακατιθέμεθα τήν ζωήν ἡμῶν ἅπασαν».

2. Ἡ ἄλλη εὐχή - προσευχή πού ἀναφέρεται στήν Θεία Κοινωνία εἶναι τό «Πάτερ ἡμῶν». Σκεφτήκατε, ἀδελφοί μου χριστιανοί, γιατί στήν Θεία Λειτουργία λέμε τό «Πάτερ ἡμῶν» τώρα στήν θέση αὐτή, πού σχεδόν εἶναι τό τέλος τῆς Θείας Λειτουργίας; Λέμε τό «Πάτερ ἡμῶν» στήν θέση αὐτή ἀκριβῶς γιατί σχετίζεται μέ τήν Θεία Κοινωνία. Στό «Πάτερ ἡμῶν» λέμε τό αἴτημα «τόν ἄρτον ἡμῶν τόν ἐπιούσιον». Ζητᾶμε δηλαδή τό Ψωμί, πού εἶναι ἀναγκαῖο γιά νά ζήσουμε. Οἱ ἅγιοι Πατέρες ἑρμήνευσαν ὅτι αὐτό τό αἴτημα «τόν ἄρτον ἡμῶν τόν ἐπιούσιον», πού ζητᾶμε ἀπό τόν Θεό, εἶναι ἡ Θεία Κοινωνία. Ὁ ἴδιος ὁ Χριστός εἶπε γιά τόν Ἑαυτό Του: «Ἐγώ εἰμι ὁ ἄρτος ὁ ζῶν, ὁ ἐκ τοῦ οὐρανοῦ καταβάς». Καί στήν συνέχεια εἶπε: «Ὅποιος φάγει ἀπό αὐτόν τόν ἄρτο, θά ζήσει γιά πάντα» (Ἰωάν. 6,51). Ἔτσι, λοιπόν, στό αἴτημα «Τόν ἄρτον ἡμῶν τόν ἐπιούσιον» ἡ Ἐκκλησία εἶδε τήν Θεία Κοινωνία καί γι᾿ αὐτό ἔβαλε τό «Πάτερ ἡμῶν» σ᾿ αὐτή τήν θέση, τώρα πού πᾶμε γιά τήν Θεία Κοινωνία. Καί προσέξτε, χριστιανοί μου, τί εἶναι ἡ Θεία Κοινωνία, κατά τό αἴτημα αὐτό. Εἶναι «ἐπιούσια» Τροφή. Δηλαδή, εἶναι Τροφή οὐσιαστική, ἀναγκαία γιά τήν ζωή μας, τήν πραγματική μας ζωή ἐννοῶ. Ναί, χριστιανοί μου! Μόνο μέ τήν Θεία Κοινωνία θά μποροῦμε νά «σταθοῦμε στά πόδια μας» καί νά εἴμαστε δυνατοί στήν πίστη, γιά νά «βγάλουμε πέρα» τά τόσα προβλήματα πού ἔχει ἡ ζωή.

3. Ἡ ἄλλη εὐχή, πού ἀναφέρεται καί αὐτή στήν Θεία Κοινωνία καί θεωρεῖται ὡς προετοιμασία γι᾿ αὐτήν, εἶναι ἡ λεγόμενη εὐχή τῆς «Κεφαλοκλισίας». Δηλαδή, ὁ Ἱερέας, ἀφοῦ πεῖ «τάς κεφαλάς ἡμῶν τῷ Κυρίῳ κλίνομεν», διαβάζει ἔπειτα τήν εὐχή αὐτή. Ἄς προσέξουμε ὅτι γιά νά κοινωνήσουμε πρέπει πρῶτα νά δηλώσουμε τήν ὑποταγή μας στόν Χριστό. Πρέπει πρῶτα «Τάς κεφαλάς ἡμῶν τῷ Κυρίῳ κλίνομεν». Καί αὐτό τό ὑποσχόμαστε, γιατί ὁ Ψάλτης, πού εἶναι τό στόμα τοῦ λαοῦ, λέει: «Σοί Κύριε». Δηλαδή, ναί σέ Σένα ὑποτάσσομαι, Θεέ μου, καί τό δηλώνω αὐτό μέ τήν κλίση τῆς κεφαλῆς μου. Καί στήν πρώτη εὐχή προετοιμασίας γιά τήν Θεία Κοινωνία, πού μᾶς ζητοῦσε νά παραδώσουμε τήν ζωή μας στόν Χριστό, καί σέ τούτη τήν εὐχή, πού μᾶς ζητάει νά ὑποταχθοῦμε στόν Χριστό, ἐμεῖς ἀπαντᾶμε καί στά δυό μέ τό «Σοί Κύριε». Δηλαδή, σέ Σένα καί μόνο σέ Σένα ὑποτάσσομαι, ὦ Θεέ, καί σέ κανέναν ἄλλον. Εἶναι ὡραία καί δυνατή ἡ φράση, πού λέει ὁ Ἱερέας στόν Θεό γιά τούς πιστούς σ᾿αὐτήν ἐδῶ τήν εὐχή τῆς κεφαλοκλισίας: «Οὐ γάρ ἔκλιναν σαρκί καί αἵματι, ἀλλά Σοί τῷ φοβερῷ Θεῷ»!

Καί ἡ εὐχή αὐτή εἴπαμε ἀναφέρεται στήν Θεία Κοινωνία. Ὁ Ἱερέας εὔχεται στόν Θεό γιά τούς πιστούς πού θά κοινωνήσουν καί λέει: «Πᾶσιν εἰς ἀγαθόν ἐξομάλισον κατά τήν ἑκάστου ἰδίαν χρείαν». Δηλαδή, σάν νά λέει: Κάνε, Θεέ, ἡ Θεία Κοινωνία πού θά λάβουν τά παιδιά σου νά ἐξομαλύνει («ἐξομάλυσον») ὅλες τίς ἀνάγκες τους. Καί τό λέει παρακάτω πιό συγκεκριμένα: Ἄν αὐτοί θά ταξιδέψουν στήν θάλασσσα νά εἶσαι μαζί τους· «Τοῖς πλέουσι σύμπλευσον». Ἄν θά ὁδοιπορήσουν σέ ἐπικίνδυνους δρόμους νά τούς εἶσαι συνοδοιπόρος· «Τοῖς ὁδοιποροῦσι συνόδευσον». Ἄν εἶναι ἄρρωστοι ἀπό κάποια σωματική ἀσθένεια, θεράπευσέ τους· «Τούς νοσοῦντας ἴασαι, ὁ ἰατρός τῶν ψυχῶν καί τῶν σωμάτων ἡμῶν». Θυμᾶται κανείς ἐδῶ αὐτό πού λέγεται γιά τούς Ἰσραηλῖτες, πού ὁδοιποροῦσαν στήν ἔρημο. Ἔτρωγαν τό Μάνα, πού τούς ἔπεφτε ἀπό τόν οὐρανό, μιά τροφή πού προεικόνιζε τήν Θεία Κοινωνία. Καί τρώγοντας ὁ κάθε Ἰσραηλίτης τό Μάνα τοῦ μετατρεπόταν σέ γεύση τῆς τροφῆς πού ἐπιθυμοῦσε. Καί ἐδῶ σέ ᾿μᾶς ἡ Θεία Κοινωνία γίνεται: «Τοῖς πλέουσι σύμπλευσον»· τοῖς ὁδοιποροῦσι συνόδευσον· τούς νοσοῦντας ἴασαι, ὁ ἰατρός τῶν ψυχῶν καί τῶν σωμάτων ἡμῶν»! 

36. ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΘΕΙΑ ΚΟΙΝΩΝΙΑ (γ)

1. Τό πιό ὡραῖο καί τό πιό ἅγιο, ἀγαπητοί μου χριστιανοί, πού γίνεται κάτω στήν γῆ εἶναι ἡ Θεία Λειτουργία. Ἄς φωτίσει ὁ Θεός τόν νοῦ μας νά νοήσουμε τό μεγαλεῖο  Της καί τότε θά εἴμαστε πραγματικά εὐτυχισμένοι.

Λέγαμε καί ἄλλοτε ὅτι ἡ Θεία Λειτουργία δέν εἶναι ἁπλῶς μία προσευχή, πού μποροῦμε νά τήν κάνουμε καί σπίτι μας, ἀλλά εἶναι συμμετοχή στό Τραπέζι τοῦ Θεοῦ. Ἡ Θεία Λειτουργία εἶναι τό «Λάβετε, φάγετε» καί τό «Πίετε ἐξ αὐτοῦ πάντες». Ἡ Θεία Λειτουργία γίνεται γιά νά βγεῖ ὁ Ἱερέας μπροστά στήν Ὡραία Πύλη κρατώντας τό Ἅγιο Ποτήριο καί νά πεῖ: «Μετά φόβου Θεοῦ, πίστεως καί ἀγάπης προσέλθετε». Δηλαδή ἡ Θεία Λειτουργία γίνεται γιά τήν Θεία Κοινωνία. Γιά νά κοινωνήσουμε τό Σῶμα καί τό Αἷμα τοῦ Χριστοῦ μας. Καί ἑρμηνεύοντας ἐμεῖς στά ταπεινά μας αὐτά κηρύγματα τήν Θεία Λειτουργία φτάσαμε, μέ τήν Χάρη τοῦ Θεοῦ, σ᾿ αὐτό τό τμῆμα πού πάει πρός τήν Θεία Κοινωνία. Εἴπαμε δέ στά προηγούμενα κηρύγματά μας ὅτι ἡ Θεία Λειτουργία μᾶς προετοιμάζει μέ τίς εὐχές της γιά νά γευθοῦμε τήν Θεία Κοινωνία. Βλέπετε λοιπόν, χριστιανοί μου, ὅτι δέν εἶναι καθόλου σωστό, αὐτό πού δυστυχῶς γίνεται, τό νά ἔρχονται οἱ χριστιανοί στά τελευταῖα τῆς Θείας Λειτουργίας, ὅταν κοινωνάει ὁ παπᾶς τόν λαό, καί νά θέλουν νά κοινωνήσουν. Πρέπει νά παρακολουθοῦμε πρῶτα τήν Θεία Λειτουργία καί ἔπειτα νά κοινωνᾶμε. Γιατί ἡ Θεία Λειτουργία, εἴπαμε, ὅτι μᾶς προετοιμάζει μέ τίς εὐχές της γιά τήν Θεία Κοινωνία. Κι ἄν δέν εἴμαστε σ᾿ αὐτό τό τμῆμα τῆς προετοιμασίας, πῶς ἔπειτα νά κοινωνήσουμε;

Μέχρι τώρα εἴπαμε γιά τρεῖς εὐχές-προσευχές, πού λέγει ὁ Ἱερέας παρακαλώντας τόν Θεό νά κοινωνήσουμε ἀξίως τά Ἄχραντα Μυστήρια. Γιατί, χριστιανοί μου, ἄν δέν κοινωνήσουμε ὅπως πρέπει, ἡ Θεία Κοινωνία μᾶς ἀποβαίνει «εἰς κρῖμα καί εἰς κατάκριμα». Κοινώνησε καί ὁ Ἰούδας τήν Μεγάλη Πέμπτη, ἀλλά δέν τόν ὠφέλησε καθόλου ἡ κοινωνία αὐτή. Γιατί μετά ἀπό τήν Θεία Κοινωνία – τί φοβερό πού εἶναι αὐτό ! – πρόδωσε τόν Χριστό καί στήν συνέχεια αὐτοκτόνησε. Μιλήσαμε λοιπόν γιά τίς δύο εὐχές πού εἶπε ὁ Ἱερέας στόν Θεό γιά νά κοινωνήσουμε ἀξίως, ἀλλά εἴπαμε καί γιά τήν ἄλλη προσευχή, γιά τό «Πάτερ ἡμῶν», πού λέει ὁ λαός· γιατί καί τό «Πάτερ ἡμῶν», εἴπαμε, ἀναφέρεται στήν Θεία Κοινωνία, γιατί ὁ «ἐπιούσιος ἄρτος», πού λέει, δηλαδή ἡ οὐσιαστική τροφή μας, εἶναι ἡ Θεία Κοινωνία.

2. Σήμερα, ἀγαπητοί μου, θά σᾶς πῶ γιά μιά ἄλλη εὐχή καί ἕνα ἄλλο τροπάριο πού λέμε σάν προετοιμασία γιά τήν Θεία Κοινωνία. Ὅταν ὁ Ἱερέας λέει δυνατά «Πρόσχωμεν· τά Ἅγια τοῖς ἁγίοις», ὁ λαός διά τοῦ ψάλτου ἀπαντᾶ: «Εἷς ἅγιος, εἷς Κύριος, Ἰησοῦς Χριστός...». Δηλαδή ὁ Ἱερέας, εἶπε, ὅτι πρέπει νά εἴμαστε καλά προετοιμασμένοι, ὅτι πρέπει νά εἴμαστε «ἅγιοι», γιά νά πάρουμε τά «Ἅγια». Αὐτό σημαίνει «τά Ἅγια τοῖς ἁγίοις». Ἀλλά ποιός εἶναι ἅγιος, χριστιανοί μου; Ὅλοι κάνουμε τόν ἀγώνα μας ν᾿ ἁγιάσουμε, ἀλλά μᾶς πολεμάει ὁ τρισκατάρατος. Γι᾿ αὐτό, ὅπως εἴπαμε, ὁ ψάλτης λέει: «Ἕνας εἶναι Ἅγιος, ἕνας εἶναι Κύριος, ὁ Ἰησοῦς Χριστός». Προτοῦ λοιπόν ὁ Ἱερέας πεῖ αὐτή τήν μεγαλόπρεπη κραυγή «τά Ἅγια τοῖς ἁγίοις», λέει μιά εὐχή στήν ὁποία, ἀκοῦστε – ἀκοῦστε τό περίεργο καί τό ὡραῖο: Σ᾿ αὐτήν τήν εὐχή ὁ Ἱερέας παρακαλεῖ τόν Χριστό, πού εἶναι ἐδῶ παρών («καί ὧδε ἡμῖν ἀοράτως συνών», λέει), τόν παρακαλεῖ, λέω, νά κοινωνήσει Αὐτός ὁ Ἴδιος ἐμᾶς τούς Ἱερεῖς, ἀλλά καί ἐμεῖς οἱ Ἱερεῖς, σάν ἀντιπρόσωποί Του, νά κοινωνήσουμε ὅλους ἐσᾶς τούς λαϊκούς. Δηλαδή, ἐμᾶς τούς Ἱερεῖς μᾶς κοινωνάει ὁ Ἴδιος ὁ Χριστός!, ὅπως ἔτσι κοινώνησε τήν Μεγάλη Πέμπτη καί τούς μαθητές Του. Καί ἐμεῖς οἱ Ἱερεῖς ἔπειτα, σάν ἀντιπρόσωποι τοῦ Χριστοῦ, κοινωνᾶμε ἐσᾶς τούς λαϊκούς. Ἀκοῦστε πῶς τό λέει ἡ εὐχή: «Καί καταξίωσον – λέει ὁ Ἱερέας – τῇ κραταιᾷ σου χειρί μεταδοῦναι ἡμῖν (σέ μᾶς τούς Ἱερεῖς) τοῦ Ἀχράντου Σώματός Σου καί τοῦ Τιμίου Αἵματος καί δι᾿ ἡμῶν (ἀπό μᾶς τούς Ἱερεῖς) παντί τῷ λαῷ»!

3. Ἀλλά εἶναι πολύ ὡραῖο καί φοβερό τό ἄλλο τροπάριο πού λέμε πρίν ἀπό τήν Θεία Κοινωνία. Τό τροπάριο αὐτό τό λέει καί ὁ Ἱερέας προτοῦ νά κοινωνήσει, ἀλλά τό λέει καί ὁ ψάλτης, ὅταν κοινωνάει ὁ λαός. Εἶναι τό «Τοῦ Δείπνου Σου τοῦ Μυστικοῦ σήμερον, Υἱέ Θεοῦ, κοινωνόν με παράλαβε...». Τό εἶπα πολύ ὡραῖο καί φοβερό τό τροπάριο αὐτό, γιατί σ᾿ αὐτό δίνουμε ἕναν ὅρκο στόν Χριστό. Ὁ ὅρκος μας εἶναι: «Οὐ μή γάρ τοῖς ἐχθροῖς Σου τό μυστήριον εἴπω, οὐ φίλημά Σοι δώσω, καθάπερ ὁ Ἰούδας»! Τό πρῶτο, τό «Οὐ μή γάρ τοῖς ἐχθροῖς Σου τό μυστήριον εἴπω», εἶναι παρμένο ἀπό τήν Παλαιά Διαθήκη, ἀπό τόν Σαμψών. Ὁ Σαμψών, ἀγαπητοί μου, εἶχε ἕνα «μυστήριο» τοῦ Θεοῦ ἐπάνω του. Καί τό μυστήριο αὐτό, πού τοῦ ἔδινε μεγάλη δύναμη, τό εἶχε στά μαλλιά τῆς κεφαλῆς του. Μέ τό μυστήριο αὐτό τοῦ Θεοῦ πού εἶχε νικοῦσε κάθε ἐχθρό καί κάθε κίνδυνο. Ἀλλά ἔμπλεξε μέ μιά κακή γυναίκα, τήν Δαλιδά!... Αὐτή τόν παρέσυρε μέ γλυκόλογα καί τῆς εἶπε ποῦ κρύβεται τό μυστικό τῆς δύναμής του. Καί ἡ Δαλιδά τόν κοίμησε στά γόνατά της, τόν κούρεψε σύρριζα καί ὁ Σαμψών ἔχασε τήν δύναμή του. Αὐτό λοιπόν τό περιστατικό θυμούμαστε κι ἐμεῖς τώρα πού πᾶμε νά κοινωνήσουμε καί ὁρκιζόμαστε στόν Χριστό καί λέμε: «Οὐ μή γάρ τοῖς ἐχθροῖς Σου τό μυστήριον εἴπω»! Ὄχι, Χριστέ, δέν θά προδώσω τόν θεῖο μυστήριο, πού παίρνω μέ τήν Θεία Κοινωνία. Δέν θά μπλέξω πιά μέ τήν πλανεύτρα ἁμαρτία. Δέν θά γίνω ὑποκριτής, ἀπό τήν μιά μεριά νά ἀνοίγω τό στόμα μου νά Σέ κοινωνάω, καί ἀπό τήν ἄλλη μεριά, στήν καθημερινή μου ζωή, νά Σέ προδίδω σάν τόν Ἰούδα. «Οὐ φίλημά Σοι δώσω, καθάπερ ὁ Ἰούδας». Ἀλλά θά συνεχίσουμε γιά τήν Θεία Κοινωνία, στό ἑπόμενο κήρυγμά μας, ἀδελφοί μου χριστιανοί.

37. Η ΘΕΙΑ ΚΟΙΝΩΝΙΑ (α)

1. Στά κυριακάτικα κηρύγματά μας, ἀδελφοί μου χριστιανοί, ἑρμηνεύουμε τήν Θεία Λειτουργία. Καί φτάσαμε ἤδη, μέ τήν Χάρη τοῦ Θεοῦ, σχεδόν στό τέλος, στήν Θεία Κοινωνία. Γιά νά εἶναι στό τέλος τῆς Λειτουργίας ἡ Θεία Κοινωνία σημαίνει ὅτι ὅλα τά προηγούμενα σ᾿ αὐτήν ἔγιναν γιά τήν Θεία Κοινωνία. Ναί, ἔτσι εἶναι! Ὅλα στήν Θεία Λειτουργία γίνονται γιά τήν Θεία Κοινωνία. Ὅλα γίνονται γιά νά στρωθεῖ τό Τραπέζι τοῦ Θεοῦ, πού λέγεται Ἁγία Τράπεζα, γιά νά ἔρθει σ᾿ αὐτό ἡ Θεία Τροφή, πού εἶναι τό Σῶμα καί τό Αἷμα τοῦ Χριστοῦ, καί γιά νά προσκαλέσει ὁ λειτουργός Ἱερέας τούς πιστούς νά κοινωνήσουν τό Σῶμα καί τό Αἷμα τοῦ Χριστοῦ. Ἡ Πρόσκληση τοῦ Ἱερέα, ὅπως ξέρουμε, εἶναι τό: «Μετά φόβου Θεοῦ, πίστεως καί ἀγάπης προσέλθετε».

2. Ἀδελφοί μου, σάν χριστιανοί Ὀρθόδοξοι πρέπει νά κοινωνᾶμε, καί μάλιστα νά κοινωνᾶμε συχνά τό Σῶμα καί τό Αἷμα τοῦ Χριστοῦ. Πολλές φορές σᾶς εἶπα ὅτι ἡ Θεία Λειτουργία δέν εἶναι μιά ἁπλή προσευχή, ἀλλά εἶναι τό στρωμένο Τραπέζι τοῦ Θεοῦ γιά τούς πιστούς. Εἶναι ἡ ἐντολή τοῦ Χριστοῦ: «Λάβετε, φάγετε· τοῦτό ἐστι τό Σῶμά μου» καί «Πίετε ἐξ αὐτοῦ πάντες· τοῦτό ἐστι τό Αἷμά μου». Θεία Λειτουργία εἶναι ἡ Θεία Κοινωνία. Ὅλα στήν Θεία Λειτουργία, ξαναλέγω, γίνονται γιά τήν Θεία Κοινωνία. Ἀλλά, ἀφοῦ ἔτσι ἔχουν τά πράγματα, τότε γιατί δέν κοινωνᾶμε; Ὁ μεγάλος Πνευματικός τῶν Πατρῶν, ὁ πατήρ Γερβάσιος Παρασκευόπουλος, πού εἶναι δικός μας, γιατί κατάγεται ἀπό τήν Νυμφασία τῆς Γορτυνίας, ἔλεγε καί φώναζε: «Ὁ χριστιανός πρέπει νά εἶναι πολύ προσεκτικός στήν ζωή του, ὥστε νά μπορεῖ νά κοινωνεῖ σέ κάθε Θεία Λειτουργία»! Καί ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος λέει σ᾿ αὐτόν πού πῆγε στήν Θεία Λειτουργία, ἀλλά δέν κοινώνησε: «Γιά σένα σφάχτηκε ὁ Ἀμνός καί σύ Τόν ἀφήνεις;». Καί γιά νά τό πῶ ὅπως ἀκριβῶς τό εἶπε ὁ Ἅγιος Πατέρας: «Διά σέ ἐσφάγη ὁ Ἀμνός καί σύ καταλιμπάνεις Αὐτόν;»! Σχετικά μέ τό θέμα πού μιλᾶμε, κάνει λόγο ὁ ἔνατος Κανόνας τῶν Ἁγίων Ἀποστόλων. Ἀλλά ὅπως παραθεωροῦμε καί τούς ἄλλους Κανόνες, ἔτσι παραθεωροῦμε καί τόν Κανόνα αὐτόν. Ὁ Κανόνας αὐτός λέει ὅτι αὐτοί πού πηγαίνουν στήν Θεία Λειτουργία καί ἀκοῦν μέν τά ἀναγνώσματα τῆς Θείας Λειτουργίας καί ὅλες τίς εὐχές της, ἀλλά ἀποφεύγουν νά κοινωνήσουν, αὐτοί πρέπει νά ἀφορίζονται. Τόν ἀναφέρω καί ἐπί λέξει τόν Κανόνα: «Πάντας τούς εἰσιόντας πιστούς, καί τῶν Γραφῶν ἀκούοντας, μή παραμένοντας δέ τῇ προσευχῇ καί τῇ Ἁγίᾳ Μεταλήψει, ὡς ἀταξίαν ἐμποιοῦντας τῇ Ἐκκλησίᾳ, ἀφορίζεσθαι χρή». Ὁ Κανόνας αὐτός στούς σημερινούς μας καιρούς, ἀλλά καί παλαιότερα, κρίθηκε ὡς αὐστηρός, ἐπειδή διατάσσει τήν συχνή Θεία Κοινωνία καί μάλιστα σέ κάθε Θεία Λειτουργία. Καί βέβαια, ἀφοῦ δέν ζοῦμε προσεκτική ζωή, ὥστε  νά μποροῦμε νά κοινωνοῦμε συχνά, κρίνουμε ὡς αὐστηρό τόν Κανόνα, πού δέν μποροῦμε νά τόν ἀφαρμόσουμε. Ὡραῖα σ᾿ αὐτό μᾶς τά λέει ὁ ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης ἑρμηνεύοντας τόν Κανόνα. Ἀκοῦστε τί λέει: «Διά τοῦτο καί πολλά καλά ἔθιμα ὁποῦ ἀναφέρουσιν οἱ θεῖοι Κανόνες, συνηθιζόμενα εἰς τούς τότε καιρούς, αὐτά τώρα εἰς τούς ἰδικούς μας καιρούς εἶναι ἀλλοιώτικα καί διαφορετικά. Τόσον μᾶς ἐκατάστησεν ἡ διεστραμμένη καί ἀμελημένη ζωή ὅπου ζῶμεν, ὥστε οὐδέ νά πιστεύωμεν ἄν καμμίαν φοράν οἱ χριστιανοί ἔφθασαν εἰς τόσην ἀρετήν, ὁποῦ νά μεταλαμβάνουν συνεχῶς εἰς κάθε Λειτουργίαν ὁποῦ ἐγίνετο».

Νά κοινωνᾶτε, χριστιανοί μου, καί μάλιστα νά κοινωνᾶντε συχνά. Κι ἄν σᾶς πεῖ κανείς, γιατί κοινωνᾶτε συχνά νά τοῦ πεῖτε: «Εἶμαι παιδί τοῦ Πατέρα Θεοῦ, λέω τό “Πάτερ ἡμῶν” καί γι᾿ αὐτό ἔχω δικαίωμα στό Τραπέζι τοῦ Πατέρα μου. Μόνο τά ἀπόπαιδα δέν κάθονται στό τραπέζι τοῦ πατέρα τους». Κι ἄν ἄλλος σᾶς πεῖ: «Καλά, εἶσαι τόσο ἄξιος ἐσύ καί κοινωνᾶς συχνά;», νά τοῦ πεῖτε:«Ὄχι, δέν εἶμαι ἄξιος. Εἶμαι καί ἐγώ ἁμαρτωλός καί ἀγωνίζομαι νά γίνω καλός. Καί ἐπειδή εἶμαι ἁμαρτωλός, γι᾿ αὐτό πάω νά κοινωνήσω. Ἐπειδή, ὅταν μέ κοινωνάει ὁ Ἱερέας μοῦ λέει “Εἰς ἄφεσίν σου ἁμαρτιῶν καί εἰς ζωήν αἰώνιον καί ἀθάνατον”». Νά τοῦ λέτε καί τό ἄλλο: «Ἐπειδή εἶμαι ἄρρωστος στήν ψυχή καί ἔχω πάθη ἁμαρτωλά, γι᾿ αὐτό καί πάω νά πάρω τό Φάρμακο, γιά νά θεραπευτῶ». Καί Φάρμακο εἶναι ἡ Θεία Κοινωνία. Πραγματικά, χριστιανοί μου, ἄν δέν πάρουμε τήν δύναμη ἀπό τήν Θεία Κοινωνία, πῶς θά κάνουμε τόν πνευματικό μας ἀγώνα, γιά νά νικήσουμε τά δόλια τά πάθη πού μᾶς ἔπνιξαν;

3. Ἀλλά ἐνῶ, χριστιανοί μου, σᾶς εἶπα τά παραπάνω γιά συχνή Θεία Κοινωνία, εἶναι ἀνάγκη ὅμως νά σᾶς πῶ ὅτι γιά νά ἔχει στήν ψυχή μας ἡ Θεία Κοινωνία τήν σωστική δύναμή της, πρέπει νά ἀγωνιζόμαστε νά κρατοῦμε τήν ψυχή μας καθαρή. Ἔλεγε μέν ὁ δικός μας πατήρ Γερβάσιος Παρασκευόπουλος νά κοινωνοῦν οἱ χριστιανοί συχνά, ἀκόμη καί σέ κάθε Θεία Λειτουργία, ἀλλά τόνιζε νά εἶναι προσεκτικοί στήν ζωή τους, γιά νά ἔχουν τήν Χάρη καί τήν χαρά αὐτή τῆς συχνῆς Θείας Κοινωνίας. Θεία Κοινωνία σημαίνει ἕνωση μέ τόν Θεό. Ἀλλά λέει ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς (στήν ὁμιλία του στά Εἰσόδια τῆς Θεοτόκου) ὅτι γιά τόν Θεό, πού τά μπορεῖ ὅλα, ἕνα δέν τό μπορεῖ. Τί δέν μπορεῖ ὁ Θεός; Δέν μπορεῖ νά ἑνωθεῖ μέ ἀκάθαρτο. Κι ὅταν λοιπόν ἡ καρδιά μας βαρύνεται μέ πάθη, ἄς μήν τολμοῦμε νά κοινωνήσουμε, γιατί δέν μπορεῖ ὁ Θεός νά ἑνωθεῖ μαζί μας μέ τέτοια πάθη πού ἔχουμε. Ὅταν ὅμως κάνουμε τόν ἀγώνα μας, γιά νά ἀπαλλαγοῦμε ἀπό τά ἁμαρτωλά μας πάθη καί πηγαίνουμε σέ πνευματικό πατέρα νά τά ἐξομολογηθοῦμε, τότε ἡ Θεία Κοινωνία ἐνεργεῖ σωστικά μέσα μας.

Ἀλλά θά συνεχίσουμε γιά τήν Θεία Κοινωνία, γιατί εἶναι σοβαρό, εἶναι πολύ σοβαρό τό θέμα. Ὁ προοδευμένος χριστιανός φαίνεται ἀπό τό ἄν λαχταράει τήν Θεία Κοινωνία καί πόσο τήν γεύεται ὅταν κοινωνάει.

38. Η ΘΕΙΑ ΚΟΙΝΩΝΙΑ (β)

1. Στό προηγούμενο κήρυγμά μου, ἀδελφοί χριστιανοί, στήν ἑρμηνεία τῆς Θείας Λειτουργίας σᾶς εἶπα αὐτό τό βασικό: Ὅτι ἡ Θεία Λειτουργία γίνεται γιά τήν Θεία Κοινωνία. Ἡ Θεία Λειτουργία εἶναι ἕνα ὡραῖο δέντρο καί καρπός, γλυκός καρπός τοῦ δέντρου αὐτοῦ, εἶναι ἡ Θεία Κοινωνία. Ὅλα στήν Θεία Λειτουργία ἔγιναν γιά νά βγεῖ ὁ Ἱερέας ἔξω κρατώντας τό Ἅγιο Ποτήριο καί νά πεῖ: «Μετά φόβου Θεοῦ, πίστεως καί ἀγάπης, προσέλθετε». Ἄν ὅμως δέν προσερχόμαστε γιά νά κοινωνήσουμε, τότε τί ἔννοια ἔχουν τά ὅσα ὡραῖα ἔγιναν γιά νά ἑτοιμαστεῖ τό Θεῖο Τραπέζι καί οἱ τόσες εὐχές τοῦ Ἱερέα πού εἶπε γιά τήν Θεία Κοινωνία; Ξαναλέω τόν λόγο τοῦ ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου, πού ἀπευθύνει σέ ἐκείνους πού δέν κοινωνοῦν καί τούς λέει: «Γιά σένα σφάχτηκε ὁ Ἀμνός τοῦ Θεοῦ καί σύ τόν ἀφήνεις;».

Ἀλλά εἴπαμε πάλι στό προηγούμενό μας κήρυγμα, ἀγαπητοί μου ἀδελφοί, ὅτι γιά νά γευθοῦμε τήν Θεία Κοινωνία, γιά νά ἔχει αὐτή μέσα μας τά σωστικά της ἀποτελέσματα, γιά νά εἶναι πραγματικά «κοινωνία» μέ τόν Θεό, πρέπει νά τό προσπαθοῦμε νά καθαρίζουμε τήν ψυχή μας ἀπό τά ἁμαρτωλά πάθη. Γιατί ἄν ἡ ψυχή μας εἶναι ἀκάθαρτη, ὁ Θεός, εἴπαμε, δέν μπορεῖ νά ἑνωθεῖ μέ ἀκάθαρτο.

2. Ὥστε λοιπόν: Αὐτά τά δύο, ἀγαπητοί μου, συνιστοῦν τόν σωστό ὀρθόδοξο χριστιανό. Πρῶτον μέν ὁ ἀγώνας μας γιά νά καθαρίσουμε τήν ψυχή μας ἀπό τά βρώμικα πάθη· καί δεύτερον, νά κοινωνοῦμε τό Σῶμα καί τό Αἷμα τοῦ Χριστοῦ, νά μετέχουμε γενικά στά ἱερά Μυστήρια. Τό λέγω αὐτό, γιατί στήν Ἐκκλησία μας ἐμφανίστηκαν παλαιά δύο αἱρετικοί. Ὁ ἕνας ἦταν ὁ δυτικός Βαρλαάμ, ὁ ὁποῖος τόνιζε τήν συμμετοχή στά Μυστήρια, χωρίς ὅμως νά ἔκρινε ὡς ἀναγκαία τήν ψυχική καθαρότητα. Καί ἀπό τήν ἄλλη πλευρά ἦταν οἱ αἱρετικοί Μασσαλιανοί (ἤ Εὐχῖτες), οἱ ὁποῖοι τόνιζαν τήν ἀσκητικότητα καί τήν προσευχή χωρίς ὅμως νά τονίζουν τήν Θεία Κοινωνία. Αὐτά τά δύο ἄκρα εἶναι αἱρετικά, ἀλλά ὁ δικός μας ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς τά συνεδύασε καί κήρυττε: Ἄσκηση καί προσευχή μέ Θεία Κοινωνία.

Πρίν ἀπό τήν Θεία Κοινωνία ὁπωσδήποτε πρέπει νά νηστεύουμε. Τό πόσο ὅμως πρέπει νά νηστεύουμε αὐτό δέν καθορίζεται. Αὐτό ἐξαρτᾶται ἀπό τήν ὑγεία τοῦ καθενός, ἀπό τήν ψυχική καί σωματική ἀντοχή του, ἀπό τό πόσο συχνά κοινωνάει ἤ καί ἀπό ἄλλους παράγοντες. Ὅλα αὐτά θά τά λάβει ὑπ᾿ ὄψιν του ὁ καλός καί φωτισμένος πνευματικός καί θά βάλει ἀνάλογη νηστεία στόν κάθε πιστό. Ὑπάρχουν νέοι καί νέες στήν Ἀθήνα, ἀλλά καί ἀλλοῦ, οἱ ὁποῖοι θέλουν νά κοινωνοῦν συχνά, ἀλλά δέν τούς ἀφήνει ὁ ἄθεος πατέρας τους. Καί τό καταλαβαίνει ὁ ἀθεόφοβος ἀπό τήν νηστεία πού θέλει νά κάνει τό παιδί του. Στήν περίπτωση αὐτή ὁ καλός πνευματικός θά συμβουλέψει αὐτόν τόν νέο ἤ τήν νέα, γιά νά μήν στερηθεῖ τήν Θεία Κοινωνία καί γιά νά ἀποφύγει τήν ταραχή μέ τόν πατέρα του, νά νηστέψει κρυφά μόνο μισή μέρα, μόνο τό Σάββατο τό βράδυ, καί τήν ἄλλη μέρα νά πάει νά κοινωνήσει. Καί ἔχω ἀκούσει ὅτι καλοί πνευματικοί ἔτσι πράγματι ἐνεργοῦν.

3. Τήν Θεία Κοινωνία, ἀδελφοί μου, πρέπει νά τήν λαμβάνουμε μέ εὐλάβεια καί τάξη. Καί βέβαια ἔτσι πρέπει νά γίνεται, ἀφοῦ πρόκειται γιά κοινωνία τοῦ Σώματος καί τοῦ Αἵματος τοῦ Χριστοῦ, πού καί οἱ ἄγγελοι τοῦ οὐρανοῦ μέ πόθο καί δέος ἀτενίζουν. Ὄχι λοιπόν κουβέντες καί φωνές ἤ καί σπρωξίματα στήν Θεία Κοινωνία. Ὁ καθένας νά στέκεται ἤρεμα καί νά προσεύχεται ἀπό μέσα του μέχρις ὅτου ἔρθει ἡ σειρά του γιά νά κοινωνήσει. Οἱ Ἰουδαῖοι ὅταν ἔτρωγαν τόν πασχάλιο ἀμνό, πού προεικόνιζε τήν Θεία Κοινωνία ἦταν ὄρθιοι καί κρατοῦσαν ραβδί στό χέρι. Ἔτσι καί ἐμεῖς ὅταν κοινωνοῦμε. Ἡ ράβδος στήν Παλαιά Διαθήκη προτύπωνε τόν Σταυρό. Ὅταν λοιπόν ἔρχεται ἡ σειρά σας γιά νά κοινωνήσετε, νά κάνετε πρῶτα τόν σταυρό σας· νά παίρνετε ἔπειτα τό ἅγιο Μανδήλιο καί νά τό βάζετε κάτω ἀπό τό σαγόνι σας, ὥστε νά καλύπτεται μέ τό ἅγιο Μανδήλιο ἡ ἀπόσταση τοῦ προσώπου σας ἀπό τό Ἅγιο Ποτήριο. Αὐτό γίνεται, μήπως, ἐάν συμβεῖ καί πέσει σταγόνα τοῦ Θείου Αἵματος ἀπό τήν ἁγία Λαβίδα – φύλαγε, Χριστέ, τήν ὥρα αὐτή! –, ἡ θεία αὐτή σταγόνα νά πέσει πάνω στό ἅγιο Μανδήλιο καί νά μήν πέσει κάτω. Γιατί αὐτό, χριστιανοί μου, τό νά πέσει ἡ Θεία Κοινωνία κάτω στό δάπεδο εἶναι μεγάλη ἁμαρτία. Κάνοντας λοιπόν τόν σταυρό σας, ὅταν ἔρθει ἡ σειρά σας γιά τήν Θεία Κοινωνία, παίρνετε τό ἅγιο Μανδήλιο καί τό βάζετε κάτω ἀπό τό σαγόνι σας καί ἀνοίγετε καλά τό στόμα σας γιά νά κοινωνήσετε. Ἀφοῦ κοινωνήσετε, σπογγίζετε τό στόμα σας, κάνετε πάλι τόν σταυρό σας καί παραχωρεῖτε τήν σειρά σας στόν ἑπόμενο.

Σᾶς παρακαλῶ, χριστιανοί μου, νά μάθετε τά παιδάκια νά κοινωνοῦν καί αὐτά μέ τόν ἴδιο τρόπο καί μάλιστα νά κοινωνοῦν μόνα τους. Δέν εἶναι καθόλου σωστό νά τρέχει ἕνας μεγάλος γιά νά βοηθήσει νά κοινωνήσει ἕνα παιδάκι τοῦ Δημοτικοῦ Σχολείου. Ἄς ἀφήνουμε τά παιδάκια νά κοινωνοῦν μόνα τους. Ἔχω παρατηρήσει ὅτι, ὅταν ἀφήνουμε τά παιδιά νά κοινωνοῦν μόνα τους, κοινωνοῦν μιά χαρά· κοινωνοῦν καλύτερα ἀπό τούς μεγάλους. Ξέρω ὅμως ὅτι γιά νά τά καταφέρει νά κοινωνάει μόνο του καί σωστά τό παιδί, χρειάζεται τήν καλή συμβουλή ἀπό τήν μάνα του. Ἡ καλή χριστιανή μητέρα θά συμβουλέψει τό παιδί της στό σπίτι ἀπό τήν προηγούμενη μέρα καί τόν σταυρό του νά κάνει πρίν ἀπό τήν Θεία Κοινωνία καί τό στόμα του καλά νά ἀνοίξει καί νά τό σπογγίσει καλά, ὅταν θά κοινωνήσει.

Ἀλλά θά συνεχίσουμε πάλι γιά τήν Θεία Κοινωνία καί στό ἑπόμενο κήρυγμά μας.

  

39. ΘΕΙΑ ΚΟΙΝΩΝΙΑ (γ)

1. Καί πάλι, ἀγαπητοί μου χριστιανοί, καί στό σημερινό μας αὐτό κήρυγμα  θά μιλήσουμε γιά τήν Θεία Κοινωνία. Δέν χορταίνει τό στόμα μας νά μιλᾶμε γι᾿ αὐτήν. Ἀλλά καί ὅσα κηρύγματα νά κάνουμε γιά τήν Θεία Κοινωνία καί ὅσα βιβλία καί νά διαβάσουμε γι᾿ αὐτήν δέν θά μπορέσουμε ποτέ νά νοήσουμε τόν γλυκασμό της καί τό μεγαλεῖο της καί τά σωστικά της ἀποτελέσματα. Μᾶς  θεώνει! Γι᾿ αὐτό νά ἀγαπᾶμε, ἀδελφοί μου, τήν Θεία Κοινωνία. Ἄς εἴμαστε προσεκτικοί στήν ζωή μας, ἄς κρατᾶμε τήν ψυχή μας καθαρή,  γιά νά μποροῦμε νά κοινωνᾶμε συχνά. Ὁ ἅγιος Ἰωάννης τῆς Κρονστάνδης ἐπέμενε πολύ στήν συχνή Θεία Κοινωνία. Μάλιστα ἔκανε καί θαύματα μέ τήν Θεία Κοινωνία. Προέτρεπε τούς ἀρρώστους νά κοινωνοῦν καί  γίνονταν καλά· γιατί ἡ Θεία Κοινωνία δίνεται ὄχι μόνο γιά τήν ἴαση τῆς ψυχῆς, ἀλλά καί γιά τήν ἴαση τοῦ σώματος. Ὅταν κοινωνᾶμε, τό σῶμα μας γίνεται «ἵδρυμα τοῦ Τριαδικοῦ Θεοῦ», ὅπως λέγει κάπου ὁ ἅγιος Χρυσόστομος! Μιγνυόμαστε μέ τόν Χριστό! Ἐνσωματωνόμαστε μ᾿ Αὐτόν! Ἀκοῦστε ἕνα ὡραῖο πού λέγει ὁ Χρυσόστομος: Ὁ Χριστός μᾶς ἐπιτρέπει ὄχι μόνο νά τόν πλησιάσουμε, ὄχι μόνο νά τοῦ μιλήσουμε, ὄχι μόνο νά τόν ἀγκαλιάσουμε, ὄχι μόνο νά τόν φιλήσουμε, ἀλλά ἀκόμη μᾶς τό ἐπιτρέπει καί μάλιστα μᾶς τό ἐπιβάλλει νά βάλουμε τά δόντια μας στό Σῶμα Του· Γιατί αὐτό σημαίνει τό νά «φᾶμε τό Σῶμα Του» καί νά «πιοῦμε τό Αἷμα Του»! Εἶπα ὅτι αὐτό ὁ Χριστός μᾶς τό ἐπιβάλλει, γιατί πραγματικά μᾶς τό εἶπε ὡς ἐντολή Του. «Ἄν δέν μοῦ φᾶτε – μᾶς εἶπε – τό Σῶμα μου καί δέν μοῦ πιεῖτε τό Αἷμα μου, δέν θά ἔχετε ζωή μέσα σας» (Ἰωάν. 6,53). Τρεῖς εἶναι οἱ ἐντολές τοῦ Χριστοῦ, ἀδελφοί μου, πού ἄν δέν τίς κάνουμε, χαθήκαμε. Ἡ πρώτη ἐντολή εἶναι νά τελοῦμε τήν Θεία Λειτουργία. «Τοῦτο ποιεῖτε εἰς τήν ἐμήν ἀνάμνησιν», μᾶς εἶπε. Καί πραγματικά, στήν Θεία Λειτουργία, ὅπως εἴπαμε σέ προηγούμενα μαθήματά μας, ἐπαναλαμβάνουμε τήν Θυσία τοῦ Χριστοῦ, πού ἔκανε γιά ᾿μᾶς στό Γολγοθᾶ. Ἡ δεύτερη ἐντολή εἶναι αὐτή πού εἴπαμε παραπάνω, νά κοινωνᾶμε τό Σῶμα του καί τό Αἷμα του, γιά νά ἔχουμε μέσα μας ζωή. Καί ἡ τρίτη ἐντολή τοῦ Χριστοῦ εἶναι νά εἴμαστε ἀγαπημένοι μεταξύ μας. «Ταῦτα ἐντέλλομαι ὑμῖν, ἵνα ἀγαπᾶτε ἀλλήλους», μᾶς εἶπε. Προσέξτε τό «ἐντέλλομαι», πού σημαίνει ὅτι αὐτό ὁ Χριστός – τό νά ἀγαπᾶμε δηλαδή ὁ ἕνας τόν ἄλλο –  μᾶς τό λέγει ὡς ἐντολή.

2. Γιά νά γίνει ὅμως ἡ Θεία Κοινωνία, ἀδελφοί μου, φάρμακό μας καί νά μᾶς δώσει τήν σωτηρία μας, πρέπει νά κοινωνᾶμε μέ καθαρή ψυχή. Ἀλλά, ποιός ἔχει καθαρή ψυχή; Ἀλλοίμονό μας!...Ἄς μᾶς ἐλεήσει ὁ Θεός, γιατί ὅλοι μας ἔχουμε μολύνει τήν καρδιά. Τό παλεύουμε ὅμως καί τό προσπαθοῦμε νά καθαρίζουμε τήν καρδιά μας καί τό προσευχόμαστε μέ ἐκεῖνον τόν λόγο τοῦ Ψαλμωδοῦ «καρδίαν καθαράν κτίσον ἐν ἐμοί ὁ Θεός». Καί ὅταν λερωνόμαστε μέ κάποιο ἁμάρτημα, ξέρουμε ὅτι ἡ Ἐκκλησία μας ἔχει τήν ἐξομολόγηση καί πηγαίνουμε στόν πνευματικό πατέρα καί ἐξομολογούμαστε τό ἁμάρτημά μας αὐτό. Ἔτσι πλένεται καί καθαρίζεται ἡ ψυχή μας. Μέ τέτοια λοιπόν προετοιμασία καί τέτοια ἔγνοια πρέπει νά πηγαίνουμε νά κοινωνήσουμε.

Καί ὅταν κοινωνᾶμε, ἀγαπητοί μου, νά προσερχόμαστε, ὅπως μᾶς τό λέγει ὁ Ἱερέας. Νά κοινωνᾶμε «μετά φόβου Θεοῦ, πίστεως καί ἀγάπης»! Νά πιστεύουμε δηλαδή ὅτι αὐτό πού παίρνουμε δέν εἶναι «κρασάκι» καί «ψωμάκι», ὅπως λένε μερικοί ἀκατήχητοι, ἀλλά εἶναι Σῶμα καί Αἷμα Χριστοῦ. Αὐτό σημαίνει τό «μετά πίστεως». Αὐτή ἡ πίστη, ὅτι αὐτό πού ἔχει τό Ἅγιο Ποτήριο καί πού θά τό κοινωνήσουμε ἐμεῖς εἶναι τό Σῶμα καί τό Αἷμα τοῦ Χριστοῦ, αὐτή ἡ πίστη, λέω, πρέπει νά μᾶς γεννάει μία κατάνυξη, ἕνα δέος, ἕναν ἅγιο φόβο, γι᾿ αὐτό καί ὁ Ἱερέας λέει «μετά φόβου Θεοῦ». Πραγματικά μᾶς φοβίζει τό ὅτι ἐμεῖς οἱ χωματένοι καί λασπωμένοι ἀπό τήν ἁμαρτία ἄνθρωποι θά πάρουμε μέσα μας τό πανάγιο καί πανάσπιλο Σῶμα καί Αἷμα τοῦ Χριστοῦ μας. Ἀλλά ἀγαπᾶμε τόν Χριστό. Καί ξέρουμε ὅτι Αὐτός πρῶτος μᾶς ἀγάπησε καί ἀπό ἀγάπη μᾶς καλεῖ γιά νά τόν κοινωνήσουμε. Ἔτσι θαρρεύουμε καί προσερχόμαστε. Αὐτό εἶναι τό «καί ἀγάπης προσέλθετε», πού λέγει ὁ Ἱερέας. Ὥστε λοιπόν: Ὅταν ἀκούω ἀπό τόν παπᾶ μου τό «μετά φόβου Θεοῦ» λίγο αὐτό μέ τρομάζει νά κοινωνήσω, γιατί σκέπτομαι τά ἁμαρτήματά μου καί λέγω· «εἶμαι ἄξιος ἐγώ νά πλησιάσω τό Ἅγιο Ποτήρι;». Ὅταν ὅμως τόν ἀκούω νά λέει τό «καί ἀγάπης προσέλθετε», αὐτό μέ ἑλκύει γιά νά προσέλθω νά κοινωνήσω. Καλά καί ὡραῖα λοιπόν τό εἶπαν ὅτι ἡ Θεία Κοινωνία εἶναι τό «μυστήριο τοῦ τρόμου καί τῆς μαγείας»!!!

Πολλά ὡραῖα, γλυκά καί δυνατά γιά τήν Θεία Κοινωνία λέγει ὁ ἅγιος Ἰγνάτιος ὁ θεοφόρος. Μεταξύ τῶν ἄλλων λέει: Ὅποιος κοινωνάει ἄξια γίνεται «χριστοφόρος», γιατί παίρνει μεσα του τόν Χριστό. Ἀκόμη γίνεται «θεοφόρος», γιατί παίρνει μέσα του τόν Θεό· καί γίνεται τρίτον «ναοφόρος», γιατί ἀφοῦ κατοικεῖ μέσα του ὁ Χριστός μέ τήν Θεία Κοινωνία, γίνεται ναός τοῦ Θεοῦ. Σᾶς εὔχομαι, ἀγαπητοί μου, νά εἶστε χριστοφόροι, θεοφόροι καί ναοφόροι. Τί μεγαλύτερο εἶναι ἀπ᾿αὐτό; Μιά ἁπλή γυναικούλα μοῦ εἶπε κάποτε:«Βασίλισσα ἄν μ᾿ ἔκαναν, δέν θά χαιρόμουν τόσο, ὅσο χάρηκα ὅταν ὁ πνευματικός μοὔδωσε τήν ἄδεια νά κοινωνήσω τά Χριστούγεννα»!

3. Μετά τήν θεία Κοινωνία εὐχαριστοῦμε τόν Θεό γιά τήν μεγάλη αὐτή δωρεά πού μᾶς ἔδωσε. Γι᾿ αὐτό καί ἀκοῦτε τόν ἱερέα νά λέει: «Μεταλαβόντες τῶν θείων, ἁγίων, ἀχράντων.... Μυστηρίων ἀξίως εὐχαριστήσωμεν τῷ Κυρίῳ»! Ἡ Εὐχαριστία γιά τήν Θεία Κοινωνία εἶναι ἕνα ἰδιαίτερο τμῆμα, εἶναι μιά Ἀκολουθία, πού ἀρχίζει καί αὐτή μέ τό «Εὐλογητός ὁ Θεός...». Καί μάλιστα ἡ Ἀκολουθία αὐτή ἔχει καί εἰδική εὐχή. Ἀλλά ἐσεῖς, σάν Εὐχαριστία μετά τήν Θεία Κοινωνία,  νά λέτε μέσα ἀπό τήν καρδιά σας στόν Χριστό αὐτά τά σύντομα λόγια: «Σ᾿ εὐχαριστῶ, Χριστέ μου, πού μέ ἐλέησες καί σέ κοινώνησα. Μεῖνε μέσα μου καί ἀξίωσέ με νά Σέ κοινωνάω πάντοτε»! – Ἀπομένει, ἀγαπητοί μου, ἕνα ἀκόμη κήρυγμα καί τελειώσαμε μέ τήν Χάρη τοῦ Θεοῦ τήν Θεία Λειτουργία.

40. ΑΠΟΛΥΣΗ

Τό κήρυγμά μας αὐτό, ἀδελφοί μου χριστιανοί, εἶναι τό τελευταῖο στήν σειρά τῶν κηρυγμάτων μας γιά τήν Θεία Λειτουργία. Εὐχαριστῶ μέσα ἀπό τήν καρδιά μου τόν Κύριο ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστό, γιατί μέ ἀξίωσε μέ ἁπλά κηρυγματάκια νά σᾶς δώσω, ὅσο μποροῦσα, τό νόημα τῆς Θείας Λειτουργίας.

1. Καί τώρα πᾶμε πρός τό τέλος. Ἀφοῦ κοινώνησαν οἱ πιστοί, ὁ Ἱερέας βάζει τό Ἅγιο Ποτήριο πάνω στήν Ἁγία Τράπεζα καί τό θυμιάζει. Θυμιάζοντάς το ὅμως λέει: «Ὑψώθητι ἐπί τούς οὐρανούς ὁ Θεός καί ἐπί πᾶσαν τήν γῆν ἡ δόξα Σου». Γιατί τό λέει αὐτό; Πότε ὑψώθηκε στούς οὐρανούς ὁ Χριστός; Ὑψώθηκε μέ τήν Ἀνάληψή Του. Καί ἐπειδή εἴπαμε ὅτι στήν Θεία Λειτουργία ζοῦμε ὅλη τήν ζωή τοῦ Χριστοῦ, ἀπό τήν φάτνη τῆς Βηθλεέμ μέχρι τόν Γολγοθᾶ καί μέχρι τήν Ἀνάσταση, νά τώρα πού μέ τό «Ὑψώθητι ἐπί τούς οὐρανούς ὁ Θεός», πού λέει ὁ Ἱερέας, ζοῦμε καί τήν Ἀνάληψη τοῦ Χριστοῦ. Καί ὅτι αὐτό εἶναι ἀλήθεια, φαίνεται ἀπό τό ὅτι μετά ὁ Ἱερέας λέει «Πάντοτε νῦν καί ἀεί...» καί παίρνει τό Ἅγιο Ποτήριο καί τό πηγαίνει στήν Πρόθεση, ἐκεῖ πού ἔκανε τήν Προσκομιδή. Γιατί τό κάνει αὐτό; Γιατί εἴπαμε ζοῦμε τήν Ἀνάληψη τοῦ Χριστοῦ τώρα. Καί ὅπως ὁ Χριστός μέ τήν Ἀνάληψή Του ἔφυγε ἀπό τήν γῆ καί πῆγε στόν οὐρανό, ἔτσι καί στήν Θεία Λειτουργία φεύγει τώρα τό Ἅγιο Ποτήριο, πού ἔχει μέσα τόν Χριστό, φεύγει ἀπό ἀνάμεσά μας καί κρύπτεται στήν Πρόθεση. Καί ὅπως ὁ Χριστός, ὅταν ἔφευγε μέ τήν Ἀνάληψή Του εἶπε στούς μαθητές Του νά μή λυποῦνται, γιατί «θά εἶναι μαζί τους πάντοτε μέχρι τήν συντέλεια τοῦ αἰῶνος», ἔτσι καί ὁ Ἱερέας τώρα, ὅταν παίρνει τό Ἅγιο Ποτήριο καί τό πηγαίνει στήν ἁγία Πρόθεση, λέει «πάντοτε νῦν καί ἀεί καί εἰς τούς αἰῶνας τῶν αἰώνων».

2. Πᾶμε πρός τήν ἀπόλυση τώρα, ἀγαπητοί μου χριστιανοί. Προηγουμένως ὅμως ὁ Ἱερέας θά εὐλογήσει τόν λαό λέγοντάς του «Εὐλογία Κυρίου καί ἔλεος ἔλθοι ἐφ᾿ ὑμᾶς...» καί θά κάνει ἔπειτα τήν ἀπόλυση, παρακαλώντας τόν Ἰησοῦ Χριστό, διά πρεσβειῶν τῆς Παναγίας Θεοτόκου, τοῦ Τιμίου Προδρόμου καί πάντων τῶν ἁγίων νά μᾶς ἐλεήσει καί νά μᾶς σώσει. Ἔπειτα λέγει τό «Δι᾿ εὐχῶν τῶν ἁγίων Πατέρων ἡμῶν....» καί μοιράζει τό Ἀντίδωρο.

Νά παίρνετε τό Ἀντίδωρο, χριστιανοί μου, γιά δυό λόγους. Πρῶτον  μέν, γιατί παίρνετε εὐλογία καί ἁγιάζεσθε μέ τό νά πάρετε ἕνα κομμάτι, ἔστω καί μικρό, ἀπό αὐτό τό πρόσφορο πού προσκομίστηκε καί πέρασε ἀπό τήν ἀκολουθία τῆς Προσκομιδῆς, πού τήν εἶπαν «λειτουργία ἐν ἐμβρύῳ»! Γιατί πραγματικό Ἀντίδωρο εἶναι αὐτό πού κόβεται ἀπό τό πρόσφορο πού προσκομίστηκε. Καί πρέπει νά εἴμαστε νηστικοί γιά νά φᾶμε τό Ἀντίδωρο. Ναί, εἶναι μεγάλη εὐλογία τό Ἀντίδωρο καί ἁγιάζεται ὅποιος τό τρώγει μέ πίστη. Ἄν γιά τούς ἄρτους τῆς Ἀρτοκλασίας λέμε «καί τούς ἐξ αὐτῶν μεταλαμβάνοντας πιστούς δούλους σου ἁγίασον», γιά φανταστεῖτε πόσο μεγάλη εὐλογία δίνει τό Ἀντίδωρο σ᾿ αὐτόν πού τό τρώγει μέ πίστη. Καί μάλιστα καλόν θά εἶναι – καί τό κάνουν πολλοί χριστιανοί αὐτό – νά μήν τό τρῶτε ὅλο τό Ἀντίδωρο πού παίρνετε ἀπό τόν Ἱερέα, γιά νά ἔχετε ἀπ᾿ αὐτό στό σπίτι σας καί νά  τρῶτε ἕνα μικρό κομματάκι κάθε μέρα τό πρωί, μετά τήν πρωινή σας προσευχή. Πολλοί εὐσεβεῖς χριστιανοί μαζί μέ τό Ἀντίδωρο πίνουν καί ἁγιασμό. Πολύ καλό καί ἅγιο αὐτό πού κάνουν. Ἀλλά, προσοχή! Πρῶτα νά παίρνετε τό Ἀντίδωρο, γιατί συνδέεται μέ τήν Θεία Λειτουργία, καί ἔπειτα τόν Ἁγιασμό. Ὅταν δέ λέω Ἁγιασμό, δέν ἐννοῶ τόν «μεγάλο», τῶν Θεοφανείων, ἀλλά τόν ἄλλο, τόν «μικρό», πού κάνει ὁ Ἱερέας στήν ἀρχή κάθε μηνός.

Ὁ ἄλλος ὅμως λόγος γιά νά παίρνετε Ἀντίδωρο, χριστιανοί μου, εἶναι γιά νά φιλεῖτε τό χέρι τοῦ Ἱερέα. Εἶναι αἱμοσταγές τό χέρι τοῦ Ἱερέα! Πρίν ἀπό λίγο ἄγγιξε τό Σῶμα τοῦ Χριστοῦ καί τό ἔβαλε μέσα στό Ἅγιο Ποτήριο! Σεῖς οἱ λαϊκοί, ἀφοῦ δέν  μπορεῖτε νά ἀγγίξετε καί νά ἀσπαστεῖτε τήν Ἁγία Τράπεζα, φιλεῖτε στήν διανομή τοῦ Ἀντιδώρου τό χέρι τοῦ Ἱερέα, πού ὑπηρέτησε τήν Ἁγία Τράπεζα.

Ἀλλά ἔχω καί ἕνα τρίτο λόγο, ἀδελφοί μου, γιά τόν ὁποῖον πρέπει νά παίρνετε Ἀντίδωρο. Λέγεται «Ἀντίδωρο», γιατί τό παίρνουν οἱ Χριστιανοί ἀντί τῶν Τιμίων Δώρων. «Τίμια Δῶρα» λέγεται ἡ Θεία Κοινωνία. Καί ὅσοι, γιά διαφόρους λόγους, δέν εἶχαν τήν χαρά νά κοινωνήσουν, παίρνουν τό Ἀντίδωρο ὡς εὐλογία, ἀλλά καί ὡς παρηγορία, ἄς τό ποῦμε ἔτσι, πού δέν κοινώνησαν. Νά παίρνετε τό Ἀντίδωρο, ξαναλέω χριστιανοί μου. Ἡ διανομή δέ τοῦ Ἀντιδώρου ὑπενθυμίζει τίς παλαιές «ἀγάπες», πού ἔκαναν οἱ χριστιανοί τρώγοντες ὅλοι μαζί.

3. Μετά τήν ἀπόλυση τοῦ Ἱερέα καί τήν διανομή τοῦ Ἀντιδώρου οἱ χριστιανοί φεύγουν μέ σεβασμό ἀπό τήν Ἐκκλησία. Καί μένει στόν Ναό ὁ Ἱερέας, γιά νά καταλύσει τό Ἅγιο Ποτήριο. Ὤ, ἡ κατάλυση τοῦ Ἁγίου Ποτηρίου! Ὅ,τι ἔχει μέσα τό τρώγει καί τό πίνει ὁ Ἱερέας καί γίνεται αὐτός Ἅγιο Ποτήριο! Καί τί ἔχει μέσα; Ἔχει τό Σῶμα καί τό Αἷμα τοῦ Χριστοῦ! Ἀλλά, προσέξτε! Στό Ἅγιο Ποτήριο μαζί μέ τό Σῶμα καί τό Αἷμα τοῦ Χριστοῦ εἶναι καί τά ψίχουλα πού ἔβγαλε ὁ Ἱερέας στήν Προσκομιδή, μνημονεύοντας ζωντανά καί πεθαμένα ὀνόματα. Αὐτά τά ψίχουλα, πού εἶναι οἱ ψυχές ζώντων καί νεκρῶν, ἀφοῦ τίς ἔπλυνε πρῶτα στό Αἷμα τοῦ Χριστοῦ – ρίχνοντάς τες στό Ἅγιο Ποτήριο καί λέγοντας «ἀπόπλυνον Κύριε τά ἁμαρτήματα τῶν ἐνθάδε μνημονευθέντων δούλων Σου» – μετά τίς κατέλυσε, τίς πῆρε μέσα του. Ὥστε,  λοιπόν, μετά τήν κατάλυση τοῦ Ἁγίου Ποτηρίου ὁ Ἱερέας μπορεῖ νά πεῖ στούς χριστιανούς του: Χριστιανοί μου, στήν Θεία Λειτουργία σήμερα σᾶς ἔλουσα στό Αἷμα τοῦ Χριστοῦ γιά νά καθαριστεῖ ἡ ψυχή σας καί τώρα σᾶς ἔχω στήν καρδιά μου! Σᾶς κατέλυσα μαζί μέ τήν Θεία Κοινωνία! Εἴμαστε ἕνα!

Ἄς μᾶς δώσει τήν Χάρη Του ὁ Ἰησοῦς Χριστός, χριστιανοί μου, νά Τόν γευόμαστε στήν Θεία Λειτουργία. Αὐτός εἶναι ὁ παράδεισος, ὁ φυτευμένος κάτω στήν γῆ.