ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΤΗΣ ΘΕΙΑΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ (3)

Μητροπολίτου Γόρτυνος καί Μεγαλοπόλεως Ἰερεμίου

ΣΥΝΤΟΜΑ ΚΗΡΥΓΜΑΤΑ

(συνέχεια ἀπό τό προηγούμενο)

21. ΠΡΟΣΚΟΜΙΔΗ (α)

1. Στά μαθήματά μας γιά τήν Θεία Λειτουργία, ἀγαπητοί μου χριστιανοί, βρισκόμαστε  μετά τό Εὐαγγέλιο, ὅταν ἔφευγαν οἱ Κατηχούμενοι, οἱ ἀβάπτιστοι δηλαδή, καί ἔμεναν στόν Ναό μόνον οἱ πιστοί, δηλαδή μόνον οἱ Βαπτισμένοι· γιατί μόνον οἱ Βαπτισμένοι ἔπρεπε νά παρευρίσκονται στήν συνέχεια, πού εἶναι ἡ κυρίως Θεία Λειτουργία. Εἶναι τό Μυσταγωγικό μέρος. Σᾶς εἶπα στό προηγούμενο μάθημα γιά τά τέσσερα πού γίνονται μετά τό Εὐαγγέλιο καί τό πρῶτο εἶναι τό ὅτι στρώνουμε τραπέζι, τήν Ἁγία Τράπεζα δηλαδή, μέ τό «τραπεζομάντηλο», πού τό λέμε Ἀντιμήνσιο.

2. Ἀλλά, γιατί ἁπλώνουμε στήν Ἁγία Τράπεζα τό Ἀντιμήνσιο; Τό ἁπλώνουμε, γιατί πάνω σ᾿ αὐτό θά βάλουμε τήν Θεία Τροφή! Θά βάλουμε δηλαδή πάνω στό Ἀντιμήνσιο τό Δισκάριο, πού ἔχει ἐπάνω του ἕνα κομματάκι ψωμί, καί θά βάλουμε καί τό Ἅγιο Ποτήριο, πού ἔχει μέσα του κρασί. Καί αὐτά, προχωρώντας ἡ Θεία Λειτουργία, θά γίνουν τό Σῶμα καί τό Αἷμα τοῦ Χριστοῦ. Αὐτή εἶναι ἡ Θεία Τροφή γιά τά παιδιά τοῦ Θεοῦ, τούς χριστιανούς, ἡ Θεία Κοινωνία, ὅπως τήν λέμε.

Αὐτή τήν προετοιμασία, χριστιανοί μου, μέ τήν ὁποία βάλαμε τό ψωμάκι στό Δισκάριο καί τό  κρασί στό Ἅγιο Ποτήριο, γιά νά τά βάλουμε τώρα πάνω στήν Ἁγία Τράπεζα, αὐτή τήν προετοιμασία λέγω, τήν κάνει ὁ Ἱερέας μέ μία ἱερή Ἀκολουθία, πού τήν λέμε ΠΡΟΣΚΟΜΙΔΗ. Γιά τήν Ἀκολουθία αὐτή θά σᾶς μιλήσω σήμερα.

3. Ἡ Προσκομιδή, ἀγαπητοί μου χριστιανοί, εἶναι πολύ σπουδαία τελετή. Δέν εἶναι «ἀκολουθία», ὅπως σᾶς τήν εἶπα προηγουμένως, ἀλλά εἶναι μιά μικρή Θεία Λειτουργία. Εἶναι «Λειτουργία ἐν ἐμβρύῳ», ὅπως τήν εἶπαν. Γι᾿ αὐτό καί ὁ Ἱερέας, γιά νά κάνει τήν Προσκομιδή, πρέπει νά εἶναι ντυμένος μέ ὅλη τήν ἱερατική του στολή. Γιά νά γίνει ἡ Προσκομιδή, πρέπει ὁ Ἱερέας νά ἔχει Πρόσφορο καί Νάμα. Αὐτά τοῦ τά φέρνουν εὐλαβεῖς χριστιανές γυναῖκες. Τί τιμή καί τί εὐλογία γιά σένα γυναίκα, πού πηγαίνεις Πρόσφορο καί Νάμα στόν Ἱερέα, γιά νά κάνει τήν Προσκομιδή! Σκέψου μόνον ὅτι μέ αὐτό πού ζύμωσαν τά χέρια σου θά γίνει τό Σῶμα τοῦ Χριστοῦ στήν Θεία Λειτουργία. Πραγματικά, τί μεγάλη τιμή καί εὐλογία!

Τήν Προσκομιδή, χριστιανοί μου, παλαιότερα ὁ Ἱερέας τήν ἔκανε μετά τό Εὐαγγέλιο καί τήν ἄκουγε ὅλος ὁ λαός καί συμμετεῖχε σ᾿ αὐτή. Τώρα ὅμως γιά πρακτικούς λόγους τήν κάνει κάπου μεταξύ πρώτης καί δεύτερης καμπάνας. Μέ ὅλη του τήν στολή λοιπόν ὁ Ἱερέας ἀρχίζει νά κάνει τήν Προσκομιδή. Τήν κάνει στήν Πρόθεση, πού εἶναι ἕνα βαθουλωτό ἄνοιγμα στόν τοῖχο τοῦ ἀριστεροῦ μέρους τοῦ Ἱεροῦ. Ὅλο κι ὅλο ἡ Προσκομιδή εἶναι τό νά κόψει ὁ Ἱερέας τήν κεντρική μερίδα τοῦ Προσφόρου, πού γράφει ΙΣ - ΧΡ - ΝΙ - ΚΑ, καί νά τήν βάλει πάνω στό Ἅγιο Δισκάριο. Καί νά χύσει πάλι λίγο Νάμα στό Ἅγιο Ποτήριο. Ὅλο αὐτό ὅμως ἀρχίζει μέ ἕνα εἰδικό τροπάριο – τό «Ἐξηγόρασας ἡμᾶς ἐκ τῆς κατάρας τοῦ νόμου...» – μέ τό «Εὐλογητός ὁ Θεός...» ἔπειτα καί μέ ὡραῖα ἁγιογραφικά χωρία παρμένα ἀπό τόν προφήτη Ἠσαΐα στήν συνέχεια. Αὐτοί οἱ λόγοι τοῦ προφήτου Ἠσαΐου μᾶς μιλᾶνε γιά τήν Σταύρωση τοῦ Χριστοῦ στόν Γολγοθᾶ. Καί πραγματικά, ἀδελφοί μου, ἡ Προσκομιδή θυμίζει τά γεγονότα πού ἔγιναν στόν Γολγοθᾶ τήν Μεγάλη Παρασκευή. Ἔτσι τώρα ὁ Ἱερέας, παριστώντας τόν στρατιώτη πού ἐλόγχευσε τόν Χριστό, «νύττει» καί αὐτός, λογχίζει δηλαδή, τό κομμάτι ἀπό τό Πρόσφορο πού ἔβαλε στό Ἅγιο Δισκάριο. Καί θυμᾶται στήν συνέχεια τί ἔγινε μετά. Τί ἔγινε, χριστιανοί μου, μετά τήν λόγχευση αὐτή τοῦ Χριστοῦ;  «Καί εὐθέως ἐξῆλθεν ἐκ τῆς ἁγίας Αὐτοῦ καί ἀμωμήτου Πλευρᾶς Αἷμα καί Ὕδωρ»! Βγῆκε Αἷμα καί νερό ἀπό τήν Πλευρά τοῦ Χριστοῦ. Γι᾿ αὐτό καί ὁ Ἱερέας τώρα, λέγοντας τόν λόγο αὐτό, χύνει στό Ἅγιο Ποτήριο λίγο κρασί καί λίγο νερό καί τά σταυρώνει ἔπειτα.

4. Τό κομμάτι ἀπό τό Πρόσφορο πού ἔβγαλε ὁ Ἱερέας πάνω στό Ἅγιο Δισκάριο συμβολίζει τόν Χριστό. Δέν εἶναι ἀκόμη Χριστός, ἀλλά συμβολίζει τόν Χριστό. Καί ὁ Χριστός δέν εἶναι μόνος Του ποτέ. Μαζί μέ τόν Χριστό εἶναι καί ἡ Παναγία Μητέρα Του. Εἶναι οἱ Ἄγγελοι καί οἱ Ἀρχάγγελοι καί ὅλοι οἱ Ἅγιοι καί ὅλοι ἐμεῖς τά παιδιά Του. Γιατί ὅλοι μας ἀποτελοῦμε τήν Ἐκκλησία καί Κεφαλή μας ἔχουμε τόν Χριστό. Ὁ Χριστός δέν χωρίζεται ποτέ ἀπό τήν Ἐκκλησία. Ἔτσι, λοιπόν, στό Ἅγιο Δισκάριο ὁ Ἱερέας, ἐκεῖ ὅπου ἔβαλε τήν μερίδα, πού συμβολίζει τόν Χριστό, βάζει τώρα δεξιά της μιά μικρή μερίδα ἀπό τό Πρόσφορο, πού ἔχει χαραγμένα τά γράμματα ΜΘ. Σημαίνουν τήν Παναγία μας τά γράμματα αὐτά. Μητέρα Θεοῦ! Καί παίρνει μιά ἄλλη μερίδα ἔπειτα ὁ Ἱερέας, αὐτή πού εἶναι στήν ἀριστερή πλευρά τοῦ Προσφόρου, μέ τά ἐννέα μικρά ἐξογκώματα καί μνημονεύει στήν μερίδα αὐτή ὅλους τούς Ἁγίους χωρισμένους κατά τάγματα: Τούς Ἀγγέλους πρῶτα κι ἔπειτα τούς Προφῆτες τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης, τούς Ἀποστόλους, τούς Ἱεράρχες, τούς Μάρτυρες, τούς Ὁσίους καί Ἀσκητές, τούς θαυματουργούς Ἀναργύρους, τούς Θεοπάτορες Ἰωακείμ καί Ἄννα μαζί μέ τόν Ἅγιο τῆς ἡμέρας καί τέλος, τόν ἅγιο Ἰωάννη τόν Χρυσόστομο, πού τελοῦμε τή Θεία του Λειτουργία. Ἔπειτα ὁ Ἱερέας παίρνει ἄλλη μερίδα ἀπό τό Πρόσφορο, πού γράφει καί αὐτή ΙΣ - ΧΡ - ΝΙ - ΚΑ καί μνημονεύει πρῶτα τῶν ζωντανῶν τά ὀνόματα καί τῶν πεθαμένων τά ὀνόματα ἔπειτα. Ἐδῶ ὁ Ἱερέας, χριστιανοί μου, διαβάζει τά χαρτάκια, πού τοῦ δίνετε μέ τῶν ζωντανῶν καί τῶν πεθαμένων τά ὀνόματα. Ἀπό τούς ζωντανούς ὅμως πρῶτα ὁ Ἱερέας μνημονεύει τόν Ἐπίσκοπο, γιά τόν ὁποῖο καί βγάζει εἰδική μερίδα καί τή τοποθετεῖ κοντά στήν μερίδα πού συμβολίζει τόν Χριστό, στό κέντρο.

Αὐτή εἶναι ἡ Προσκομιδή, χριστιανοί μου. Τό θέαμα πάνω στό Ἅγιο Δισκάριο εἶναι θαῦμα: Ὁ Χριστός, ἡ Παναγία μας καί ὅλη ἡ Ἐκκλησία! Καί ἐμεῖς μαζί εἴμαστε ἐκεῖ, γιατί ὅλοι μας οἱ βαπτισμένοι ἔχουμε θέση στό Ἅγιο Δισκάριο. Ἀλλά, γιά νά μήν πάθουν τώρα καμμιά ζημιά οἱ μερίδες, τίς καλύπτει ὁ Ἱερέας μέ τά ἱερά Καλύμματα.

Θά συνεχίσουμε ὅμως γιά τήν Προσκομιδή στό ἑπόμενο κήρυγμα.

22. ΠΡΟΣΚΟΜΙΔΗ (β)

Γιά τήν Προσκομιδή σᾶς μίλησα στό προηγούμενο κήρυγμά μου, ἀδελφοί μου χριστιανοί. Ἀλλά εἶναι τόσο πολύ σπουδαία ἡ τελετή τῆς Προσκομιδῆς, ὥστε ἀναγκάζομαι νά σᾶς ὁμιλήσω καί σήμερα πάλι γιά τό ἴδιο θέμα.

1. Ἡ Προσκομιδή εἶναι μία μικρή Θεία Λειτουργία, εἶναι μία «Λειτουργία ἐν ἐμβρύῳ», ὅπως τήν εἶπαν καί ὅπως τό εἴπαμε στό προηγούμενο κήρυγμά μας. Εἴπαμε ὅτι γιά νά γίνει ἡ Προσκομιδή, ἀναγκαῖο εἶναι τό Πρόσφορο, πού ἐδῶ στά χωριά μας τό λέμε καί «Λειτουργιά». Τί ὡραία ἡ ὀνομασία αὐτή τῶν γιαγιάδων μας! Σάν νά θέλουν νά ποῦνε ὅτι τό Πρόσφορο τό λέμε «Λειτουργιά», ἐπειδή χωρίς αὐτό Λειτουργία δέν γίνεται.

Ἀλλά τό Πρόσφορο, πού εἶναι ἀναγκαῖο γιά τήν Θεία Λειτουργία, ὅπως καί τό Νάμα πάλι, τά φέρνει ὁ λαός. Ὥστε ἡ Θεία Λειτουργία, βαθιά-βαθιά, ἀρχίζει ἀπό τότε πού ἡ εὐλαβής γυναίκα ζυμώνει τό Πρόσφορο. Ναί, ἔτσι εἶναι, χριστιανοί μου! Καί τό ὅτι αὐτό εἶναι ἀλήθεια φαίνεται ἀπό μία εὐχή τοῦ Ἱερέα πού λέει ὅταν παίρνει τό Πρόσφορο καί τό Νάμα. «Μνήσθητι, Κύριε, – λέγει ὁ Ἱερέας – τῶν προσφερόντων τά Δῶρα ταῦτα καί ὑπέρ ὧν καί δι᾿ ὧν καί ἐφ᾿ οἷς αὐτά προσεκόμισαν». Τί σημαίνουν τά λόγια αὐτά; Ἀκοῦστε, θά σᾶς πῶ τί σημαίνουν: Ὅταν ἡ χριστιανή γυναίκα στό σπίτι της ζυμώνει τό Πρόσφορο, ἐκείνη τήν ὥρα πρέπει νά προσεύχεται. Νά προσεύχεται στόν Χριστό καί στήν Παναγιά καί στούς Ἁγίους ὅ,τι ἔχει ἡ καρδιά της. Γιά τήν οἰκογένειά της, γιά τούς ἀρρώστους, γιά τά κακά πού γίνονται στόν κόσμο καί ὅ,τι ἄλλα αἰτήματα ἔχει. Καί ὅλες αὐτές τίς προσευχές, πού τίς λέει ζυμώνοντας τό Πρόσφορο, ὁ Ἱερέας τίς συμπεριλαμβάνει μέ τήν εὐχή πού λέει στήν Προσκομιδή καί στήν Θεία Λειτουργία γι᾿ αὐτούς πού τοῦ πρόσφεραν Πρόσφορο καί Νάμα. Ξαναλέω τήν εὐχή τοῦ Ἱερέα: «Μνήσθητι, Κύριε, τῶν προσφερόντων τά Δῶρα ταῦτα καί ὑπέρ ὧν καί δι᾿ ὧν καί ἐφ᾿ οἷς αὐτά προσεκόμισαν».

2. Δόξα τῷ Θεῷ πού στήν ἐπαρχία μας, καί τήν Γορτυνία καί τήν Μεγαλόπολη, ὑπάρχουν χριστιανικές οἰκογένειες μέ λειτουργικό πνεῦμα, πού ζυμώνουν Πρόσφορο γιά τήν Θεία Λειτουργία. Εἴπαμε ὅμως πολλές φορές, ὅτι τό Πρόσφορο πρέπει νά εἶναι ζυμωμένο καλά μέ καθαρό σιταρένιο ἀλεύρι, μέ προζύμι καί ὄχι μέ μαγιά· καί τό κρασί ἐπίσης νά εἶναι κατάλληλο γιά τήν Θεία Κοινωνία. Ἀλλά τί θά γίνει, χριστιανοί μου, μέ τά νέα τά παιδιά τά μετά ἀπό ἐμᾶς; Πρέπει καί τά νέα τά παιδιά νά μάθουν νά ζυμώνουν Πρόσφορο. Γι᾿ αὐτό, μανάδες καί γιαγιάδες, σᾶς συνιστῶ, ὅταν ζυμώνετε τό Πρόσφορο, νά καλεῖτε κοντά σας καί τήν κόρη σας ἤ τήν ἐγγόνα σας, γιά νά βλέπει πῶς τό ζυμώνετε καί νά τῆς λέτε: «Αὐτό πού ζυμώνουμε τώρα, παιδάκι μου, θά τό πᾶμε στήν Ἐκκλησία, θά τό δώσουμε στόν παπούλη καί αὐτός θά τό δώσει στόν Θεό. Γι᾿ αὐτό καί τό λέμε “Πρόσφορο”, ἐπειδή θά τό προσφέρουμε στόν Θεό. Καί ὁ παπούλης, ὁ καλός μας ὁ παπᾶς, μέ τήν Θεία Λειτουργία πού θά κάνει, αὐτό, ναί αὐτό πού ζυμώνουμε τώρα, θά γίνει τό Σῶμα τοῦ Χριστοῦ! Νά μάθεις καί σύ, παιδάκι μου, νά ζυμώνεις τό Πρόσφορο. Κοίταξέ με τί κάνω καί τήν ἄλλη φορά θά τό ζυμώσεις ἐσύ». Καί ὅταν, μάνα καί γιαγιά, ὅταν ἡ κορούλα σας ἤ ἡ ἐγγονούλα σας, ἀπό τώρα μικρή πού εἶναι, φιλοτιμηθεῖ καί ζυμώσει κάποτε τό Πρόσφορο, ἐσεῖς νά τήν ἀγκαλιάσετε καί νά τῆς δώσετε χίλιες εὐχές. Καί ὄχι μόνον αὐτό, ἀλλά καί νά τήν φιλοδωρήσετε. Νά τῆς δώσετε κάτι ἀπ᾿ τό «κομπόδεμα»! Θά τῆς ἀρέσει πολύ αὐτό καί θά τό ξανακάνει!

3. Εἶναι σπουδαία, λοιπόν, χριστιανοί μου, καί πολύ ὡραία ἡ τελετή τῆς Προσκομιδῆς. Γι᾿ αὐτό καί οἱ Ἱερεῖς τήν τελοῦν μέ περισσή εὐλάβεια. Ὅταν κάποτε ὁ Πατριάρχης Ἰερεμίας πῆγε στήν Ἱερά Μονή τῆς Βαρνάκοβας στήν Φωκίδα, εἶδε ἐκεῖ τόν ὅσιο Δαυΐδ – αὐτόν πού μετά πῆγε στήν Εὔβοια – νά κάνει τήν Προσκομιδή καί νά εἶναι δυό μέτρα πάνω ἀπό τήν γῆ! Μέ τόση πολύ μεγάλη εὐλάβεια ὁ Ἅγιος τελοῦσε τήν Προσκομιδή καί τόσο πολύ ἦταν ἀφοσιωμένος σ᾿ αὐτήν!

Στήν Προσκομιδή ὁ Ἱερέας διαβάζει ὀνόματα, ζωντανῶν καί πεθαμένων ὀνόματα. Ἐκεῖ εἶναι ἡ κανονική μνημόνευση τῶν ὀνομάτων. Τώρα τήν μνημόνευση τήν ἀκοῦτε στά «Ἅγια». Καί αὐτή πάλι εἶναι κανονική θέση γιά μνημόνευση, γιατί εἴπαμε ὅτι ἡ Προσκομιδή πρῶτα γινόταν μετά τό Εὐαγγέλιο. Καί τό νά μνημονεύει ὁ Ἱερέας ὀνόματα στά «Ἅγια», θυμίζει αὐτή τήν πρώτη κανονική θέση τῆς Προσκομιδῆς.

Μνημονεύει λοιπόν ὀνόματα ὁ Ἱερέας στήν Προσκομιδή. Ἐδῶ, ἀγαπητοί μου, θά ἔπρεπε νά ἔχουμε χρόνο πολύ γιά νά σᾶς πῶ πολλά περιστατικά ἀπό εὐλαβεῖς καί ἁγίους Ἱερεῖς πῶς μνημόνευαν τά ὀνόματα καί τί ἐμπειρίες εἶχαν ἀπό τίς μνημονεύσεις αὐτές!... Ὁ ἁγιασμένος παπᾶ - Νικόλας ὁ Πλανᾶς εἶχε στήν Προσκομιδή ἕνα σακκούλι γεμάτο ὀνόματα καί μνημόνευε καί μνημόνευε καί δέν τελείωνε. Καί ὁ ψάλτης, πού κρύωνε, τοῦ ἔλεγε ἀπό τό Ψαλτήρι: «Ἄντε, παπᾶ μου, τελείωνε! Θέλεις νά βγάλεις τούς πεθαμένους ἀπό τήν κόλαση καί νά βάλεις ἐμᾶς στόν τάφο;»! Ὁ ἄλλος πάλι ἁγιασμένος πατήρ Ἰάκωβος Τσαλίκης εἶδε, ὅταν τελοῦσε τήν Προσκομιδή, εἶδε, λέγω, τόν Ἀρχιεπίσκοπο Κύπρου Μακάριο, τόν Ἐθνάρχη, νά τόν πλησιάζει καί νά τοῦ ζητάει σάν ζητιάνος νά βγάλει καί γι᾿ αὐτόν ἕνα ψιχουλάκι στό ἅγιο Δισκάριο. Καί ἄλλοτε ὁ ἴδιος Πατέρας εἶδε τήν μητέρα του, τήν κυρά - Θοδώρα, νά τοῦ παραπονεῖται ὅτι κάποια φορά δέν τήν μνημόνευσε στήν Προσκομιδή.

Χριστιανοί μου! Εἶναι πολύ σπουδαία ἡ τελετή τῆς Προσκομιδῆς. Εἶναι Μυστήριο, γιατί εἶναι δεμένη μέ τό Μέγα καί κύριο Μυστήριο, τήν Θεία Λειτουργία. Τελειώνοντας, σᾶς λέγω νά δίνετε συχνά χαρτάκια στόν Ἱερέα σας, γιά νά σᾶς μνημονεύει τά ὀνόματα. Βρέστε παπᾶ νά σᾶς μνημονεύει στήν Προσκομιδή! Καί δῶστε του ἀπό τώρα φιλοδώρημα – τό «κούρμπανο», πού συνιστοῦσε νά δίνουν στούς Ἱερεῖς ὁ ἅγιος Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλός –, γιά νά μνημονεύει τό ὄνομά σας μετά τόν θάνατό σας, μετά τά ἑκατό σας!!!  

23. Η ΜΕΓΑΛΗ ΕΙΣΟΔΟΣ

1. Συνεχίζουμε, ἀγαπητοί μου χριστιανοί, τά κηρύγματά μας στήν Θεία Λειτουργία. Εἴμαστε μετά τό Εὐαγγέλιο, τότε πού ἔφευγαν οἱ κατηχούμενοι – οἱ ἀβάπτιστοι δηλαδή – ἀπό τόν Ναό καί ἔμεναν σ᾿ αὐτόν μόνον οἱ βαπτισμένοι. Οἱ βαπτισμένοι λέγονται «πιστοί». Γι᾿ αὐτό καί τό ὑπόλοιπο τμῆμα τῆς Θείας Λειτουργίας λέγεται «Λειτουργία τῶν πιστῶν». Αὐτό τό τμῆμα, ἀγαπητοί μου, εἶναι ἡ «καρδιά» τῆς Θείας Λειτουργίας καί ὅσα ἔγιναν καί εἰπώθηκαν ἀπό τήν ἀρχή, ὅλα αὐτά ἔγιναν γιά νά μᾶς εἰσαγάγουν στήν Λειτουργία τῶν πιστῶν καί νά μᾶς κάνουν νά τήν ζήσουμε συνειδητά.

Πᾶμε, χριστιανοί μου, τώρα, πᾶμε γιά τό Ἱερό Μυστήριο τῆς Θείας Λειτουργίας. Πᾶμε νά θυμηθοῦμε, καί ὄχι μόνο νά θυμηθοῦμε, ἀλλά καί νά ἀναπαραστήσουμε τόν Χριστό, πού πῆγε στήν Ἰερουσαλήμ γιά νά σταυρωθεῖ στόν Γολγοθᾶ γιά τήν σωτηρία μας. Πρός τά ᾿κεῖ πᾶμε τώρα. Ἀλλά, γιά νά γευθοῦμε αὐτά τά ἅγια καί τά ἱερά, πρέπει νά εἶναι καθαρή ἡ ψυχή μας, πού δυστυχῶς τήν μολύνουμε μέ τά ἁμαρτήματά μας. Ἁμαρτήματα μέ ἔργα, μέ πράξεις καί ἁμαρτήματα μέ σκέψεις... Γι᾿ αὐτό, τώρα πού ἀρχίζει ἡ Λειτουργία τῶν πιστῶν, πρέπει νά παρακαλέσουμε τόν Θεό νά συγχωρέσει τά ἁμαρτήματά μας, ὥστε ἀνάλαφροι ἀπ᾿ αὐτά, νά μποροῦμε νά πετάξουμε στά ὕψη· γιατί ὁ Παπᾶς θά μᾶς πεῖ, «Ἄνω σχῶμεν τάς καρδίας»! Ἔτσι ὁ Ἱερέας τώρα διαβάζει δυό εὐχές, πού λέγονται «εὐχές τῶν πιστῶν». Στίς εὐχές αὐτές παρακαλεῖ τόν Θεό νά συγχωρέσει καί τά δικά του καί τοῦ λαοῦ τά ἁμαρτήματα, γιά νά μετάσχουν ὅλοι ἀνένοχα καί ἀκατάκριτα στό ἱερό Μυστήριο τῆς Θείας Λειτουργίας. Ἀλλά πιό δυνατή εἶναι μιά τρίτη εὐχή, πού λέγει ὁ Ἱερεύς τώρα τήν ὥρα αὐτή. Στήν εὐχή αὐτή παρακαλεῖ τόν Θεό ἀποκλειστικά γιά τόν ἑαυτό του, γιά τόν ὁποῖο λέγει καθαρά ὅτι δέν εἶναι ἄξιος νά προσέλθει ἤ νά προσεγγίσει ἤ νά λειτουργήσει τόν Βασιλέα τῆς Δόξης. Στήν εὐχή αὐτή ὁ Ἱερεύς ὀνομάζει τόν ἑαυτό του ὄχι ἁπλῶς ἁμαρτωλό, ἀλλά «ἀχρεῖο» δοῦλο τοῦ Θεοῦ, δηλαδή ἄχρηστο. Εἶναι μία ἐξομολόγηση τοῦ Ἱερέα αὐτή, εἶναι μία συντριβή του, ἀπαραίτητη γιά νά τελέσει τήν Θεία Λειτουργία. Κι ἀφοῦ ἡ εὐχή αὐτή, πού ἀρχίζει μέ τό «Οὐδείς ἄξιος», ἀφορᾶ προσωπικῶς τόν Ἱερέα, γι᾿ αὐτό καί δέν πρέπει νά ἀκούγεται ἀπό τόν λαό. Τήν λέει μυστικά· ἐνῶ τίς ἄλλες δύο εὐχές, τίς εὐχές τῶν πιστῶν, μποροῦσε νά τίς πεῖ καί δυνατά.

2. Ὁ λαός, τήν ὥρα πού ὁ Ἱερέας λέει τήν εὐχή «Οὐδείς ἄξιος», ἀκούει τόν λεγόμενο «Χερουβικό ὕμνο». Εἶναι ὑπέροχος ὁ ὕμνος αὐτός, χριστιανοί μου. Λέει ὅτι ἐμεῖς στήν Θεία Λειτουργία εἰκονίζουμε τούς ἀγγέλους καί κάνουμε ὅ,τι κάνουν αὐτοί στόν οὐρανό: «Οἱ τά Χερουβίμ μυστικῶς εἰκονίζοντες»! Ἀφοῦ λοιπόν ἔτσι εἶναι, πρέπει, μέ τήν ψυχή καί τήν καρδιά, νά προσηλωθοῦμε στά τελούμενα στήν Θεία Λειτουργία καί  νά μήν εἶναι ὁ νοῦς μας σκορπισμένος πέρα-δῶθε στά βιοτικά μας πράγματα. Γι᾿ αὐτό καί ὁ Ψάλτης μέ τό Χερουβικό του ὕμνο μᾶς λέει παρακάτω: «Πᾶσαν τήν βιοτικήν ἀποθώμεθα μέριμναν».

Οἱ τρεῖς εὐχές πού εἶπε ὁ Ἱερέας καί ὁ Χερουβικός ὕμνος τοῦ Ψάλτου εἶναι μία προετοιμασία γιά τή λεγόμενη «Μεγάλη Εἴσοδο», πρός τήν ὁποία πᾶμε τώρα. Εἶναι πολύ ἱερή, χριστιανοί μου, ἡ «Μεγάλη Εἴσοδος». Γι᾿ αὐτό καί ὁ Ἱερέας θυμιάζει προτοῦ νά γίνει αὐτή. Θυμᾶστε πού σᾶς εἶπα σέ κάποιο προηγούμενο κήρυγμά μου, ὅτι πρίν ἀπό κάθε μεγάλο στήν Θεία Λειτουργία θυμιάζει ὁ Ἱερεύς. Ἔτσι γίνεται καί τώρα πρίν ἀπό τήν «Μεγάλη Εἴσοδο» ἤ «τά Ἅγια», ὅπως τά λέει ὡραῖα ὁ λαός μας.

3. Γιά νά καταλάβετε, ἀγαπητοί μου, πόσο ἱερή στιγμή εἶναι ἡ Μεγάλη Εἴσοδος, καί πόσο ταπεινή συντριβή πρέπει νἄχουμε γι᾿ αὐτήν, σκεφτεῖτε ὅτι ὁ Ἱερέας, τήν ὥρα πού θυμιάζει, λέει τό «Ἐλέησόν με ὁ Θεός». Καί ὄχι μόνον αὐτό, ἀλλά βγαίνει μπροστά στήν Ὡραία Πύλη καί στρεφόμενος στόν λαό κλίνει τό κεφάλι του, κάμπτει τό σῶμα του καί ζητάει δημόσια συγγνώμη ἀπό τόν λαό. Πρόκειται λοιπόν νά κάνει κάτι τό πολύ σπουδαῖο. Τί θά κάνει; Θά πάρει τό ἱερό Δισκάριο καί τό ἅγιο Ποτήριο ἀπό τήν Πρόθεση καί περνώντας ἀνάμεσα στόν λαό, θά τά μεταφέρει πάνω στήν Ἁγία Τράπεζα. Ἔτσι, λοιπόν, ὁ Ἱερέας μετά ἀπό ὅλη αὐτή τήν προετοιμασία πού ἔκανε πηγαίνει στήν Ἱερά Πρόθεση καί παίρνει στό ἀριστερό του  χέρι τό ἅγιο Δισκάριο καί στό δεξί του χέρι τό ἅγιο Ποτήριο. Τό μεγάλο κάλυμμα, μέ τό ὁποῖο ἦταν σκεπασμένα τά Ἅγια στήν Πρόθεση, τό κάλυμμα πού τό λέμε «Ἀέρα», τό ρίχνει στούς ὤμους του. Ἔτσι, ἱεροπρεπής καί μεγαλοπρεπής ὁ Ἱερέας, μέ τά Ἅγια στά χέρια του καί τόν Ἀέρα στόν ὦμο του, βγαίνει ἀπό τή βορεία Πύλη καί πάει πρός τό πλῆθος τῶν πιστῶν, γιά νά μπεῖ ἀπό τήν κεντρική ἤ Ὡραία Πύλη καί νά βάλει τά Ἅγια πάνω στήν Ἅγια Τράπεζα. Ὁ λαός, χριστιανοί μου, ὅλη αὐτή τήν πορεία τοῦ Ἱερέως, τήν ὑποδέχεται μέ πολλή εὐλάβεια καί φόβο Θεοῦ, ἀκόμη δέ καί μέ γονάτισμα, ὅπως λέγει ὁ ἱερός Καβάσιλας. Ὑποδέχεται τόν Ἱερέα μέ τά Ἅγια στά χέρια του σάν τόν ἴδιο τόν Χριστό, γιατί ὁ Ψάλτης ἔψαλε: «Ὡς τόν Βασιλέα τῶν ὅλων ὑποδεξόμενοι»! Δέν εἶναι βέβαια ἀκόμη στό ἅγιο Δισκάριο καί στό ἅγιο Ποτήριο αὐτό τό Σῶμα καί αὐτό τό Αἷμα τοῦ Χριστοῦ, ἀλλά, μέ τήν ἀκολουθία τῆς Προσκομιδῆς, ἔγιναν τά ἀντίτυπα τοῦ Ἁγίου Σώματος καί Αἵματος τοῦ Χριστοῦ. Καί ἐπειδή ὁ Ἱερέας, τήν ὥρα πού βγάζει τά Ἅγια, λέει στόν λαό, «Πάντων ὑμῶν μνησθείη Κύριος ὁ Θεός», ὁ λαός, σάν νά βλέπει τόν ἴδιο τόν Χριστό, λέει μυστικά μιά εὐχή ἀνάλογη μέ τήν εὐχή τοῦ Ἱερέα πρός αὐτόν. Λέει τήν προσευχή τοῦ Ληστοῦ: «Μνήσθητί μου, Κύριε, ἐν τῇ Βασιλείᾳ σου».

4. Καί ἕνα ἄλλο σύντομο, χριστιανοί μου, θέλω  νά σᾶς πῶ κλείνοντας τό λόγο μου γιά τήν Μεγάλη Εἴσοδο. Τί εἶναι πάνω στό ἅγιο Δισκάριο, πού ὁ Ἱερέας θά βάλει πάνω στήν Ἅγια Τράπεζα; Εἶναι τό ἀντίτυπο τοῦ ἁγίου Σώματος τοῦ Χριστοῦ. Δέν εἶναι ὅμως μόνο αὐτό. Εἴμαστε καί ἐμεῖς! Γιατί θά θυμᾶστε, πού σᾶς εἶπα ὅτι στήν Προσκομιδή ὁ Ἱερέας μνημονεύει ζωντανούς καί πεθαμένους. Ὥστε καί ἐμεῖς, μέ τούς πόθους μας, τούς πόνους μας καί τούς καημούς μας καί τίς καλές μας ἐπιθυμίες, καί ἐμεῖς, λέγω, εἴμαστε καί ἐμεῖς πάνω στήν Ἅγια Τράπεζα μέ τά ψίχουλα πού μᾶς ἔβγαλε ὁ Ἱερέας στήν Προσκομιδή. Ἐκεῖ εἶναι ἡ θέση μας, χριστιανοί μου! Σάν βαπτισμένα καί μυρωμένα παιδιά τοῦ Θεοῦ πού εἴμαστε ἡ θέση μας εἶναι πάνω στήν Ἁγία Τράπεζα.

24. «ΠΛΗΡΩΤΙΚΑ»

1. Ἑρμηνεύοντας τήν Θεία Λειτουργία, ἀδελφοί μου χριστιανοί, φτάσαμε μετά τήν Μεγάλη Εἴσοδο, μετά τά «Ἅγια», ὅπως λέμε. Ἡ Μεγάλη Εἴσοδος εἶναι μία λειτουργική ἀναπαράσταση τοῦ ἐρχομοῦ τοῦ Χριστοῦ ἀπό τήν Βηθανία στήν Ἰερουσαλήμ γιά νά σταυρωθεῖ. Τώρα μέ τήν Μεγάλη Εἴσοδο τά Τίμια Δῶρα μεταφέρθηκαν ἀπό τήν Προσκομιδή πάνω στήν Ἁγία Τράπεζα, γιά τήν θυσία πού πρόκειται νά γίνει. Ἀφοῦ τά θυμιάσει καί τά προσκυνήσει ὁ Ἱερεύς τά Τίμια Δῶρα λέει μέ δυνατή τή φωνή: «Πληρώσωμεν τήν δέησιν ἡμῶν τῷ Κυρίῳ». Δηλαδή, «νά συμπληρώσουμε τήν προσευχή μας στόν Θεό», νά Τοῦ ποῦμε περισσότερα. Τοῦ εἴπαμε στήν ἀρχή δεήσεις μέ τά «Εἰρηνικά», Τοῦ εἴπαμε ἔπειτα περισσότερες δεήσεις μέ τήν λεγομένη «Ἐκτενῆ δέηση», ἀλλά τώρα ὁ Ἱερεύς μᾶς λέει νά προσθέσουμε καί ἄλλες δεήσεις στόν Θεό. «Πληρώσωμεν», λοιπόν, «τήν δέησιν ἡμῶν τῷ Κυρίῳ»! Τά ὅσα θά ποῦμε μέ τίς δεήσεις αὐτές λέγονται «Πληρωτικά». Καί καταλαβαίνετε γιατί λέγονται ἔτσι. Λέγονται «Πληρωτικά», ἐπειδή ἀρχίζουν μέ τό κέλευσμα τοῦ Ἱερέα «Πληρώσωμεν».

2. Μέ τά «Πληρωτικά», μέ τίς δεήσεις δηλαδή πού θά πεῖ τώρα ὁ Ἱερέας νά κάνουμε, ἑτοιμάζει καί τόν ἑαυτό του καί τόν λαό γιά τήν Θυσία πού πρόκειται νά γίνει. Γιατί οἱ ἑπτά αὐτές νέες δεήσεις δέν εἶναι σάν τίς ἄλλες. Οἱ ἄλλες προηγούμενες δεήσεις ἦταν κάπως γενικές καί ἀφοροῦσαν τόν βίο μας. Ἐτοῦτες ὅμως οἱ νέες ἑπτά δεήσεις, πού θά ἀκούσουμε τώρα μέ τά «Πληρωτικά», εἶναι πιό εἰδικές καί ἀφοροῦν καθαρά τήν πνευματική μας ζωή.

Κατά πρῶτον ὁ Ἱερέας μᾶς λέγει νά προσευχηθοῦμε γιά τά Τίμια Δῶρα, πού ἔβαλε πάνω στήν Ἁγία Τράπεζα. «Ὑπέρ τῶν προτεθέντων Τιμίων Δώρων, τοῦ Κυρίου δεηθῶμεν», λέει. Ἀλλά, σέ τί νά προσευχηθοῦν οἱ χριστιανοί γιά τά Τίμια Δῶρα; Δέν ξέρω, χριστιανοί μου, νά σᾶς ἀπαντήσω, τί σημαίνει ἀκριβῶς ἡ προτροπή αὐτή τοῦ Ἱερέα τό νά προσευχηθοῦμε «ὑπέρ τῶν προτεθέντων Τιμίων Δώρων». Πιθανόν μέ τήν προτροπή του αὐτή νά θέλει νά μᾶς πεῖ νά προσευχηθοῦμε νά διαφυλαχθοῦν ἀβλαβῆ τά Τίμια Δῶρα πού εἶναι τώρα πάνω στήν Ἁγία Τράπεζα. Νά μή γίνει δηλαδή καμμιά ζημιά καί παραπέσουν, ὅπως ἦταν εὔκολο νά γίνει αὐτό παλαιά στίς κατακόμβες· καί ἦταν εὔκολο πάλι στίς κατακόμβες τά διάφορα ζωύφια, πού ὑπῆρχαν ἐκεῖ, νά ὁρμήσουν στό Ἅγιο Ποτήριο.

3. Ἀλλά εἶναι ὡραῖες καί πολύ πνευματικές οἱ ὑπόλοιπες δεήσεις πού μᾶς προτρέπει ὁ Ἱερέας νά κάνουμε στόν Θεό. Μᾶς λέει νά ζητήσουμε ἀπό τόν Θεό νά εἶναι καθαρή ἡ μέρα πού ὑποδεχτήκαμε. Νά εἶναι «ἁγία, εἰρηνική καί ἀναμάρτητη»! Μέ τήν εὐκαιρία αὐτή, χριστιανοί μου, σᾶς λέω νά προσεύχεστε κάθε πρωί στόν Ἰησοῦ Χριστό γιά τήν ἡμέρα πού ξημέρωσε. Νά Τοῦ λέτε: «Εὐλόγησε, Χριστέ μου, τήν σημερινή ἡμέρα πού μοῦ χάρισες. Νά μήν πάθω κακό, οὔτε νά κάνω κακό»! Ἔπειτα ὁ Ἱερέας μᾶς λέει νά εὐχηθοῦμε στόν Θεό νά μᾶς δώσει ἄγγελο εἰρήνης, γιά νά μᾶς καθοδηγεῖ στόν ἅγιο δρόμο Του καί νά μᾶς φυλάγει ἀπό κάθε κακό ψυχικό καί σωματικό. Μετά μᾶς λέει νά παρακαλέσουμε γιά τήν συγχώρηση καί τήν ἄφεση τῶν ἁμαρτιῶν μας. Νά τό προσέχετε πολύ, χριστιανοί μου, τό αἴτημα αὐτό, τό «συγγνώμην καί ἄφεσιν τῶν ἁμαρτιῶν». Ὅταν τό ἀκοῦτε, νά λέτε: «Συγχώρησέ με, Χριστέ μου, γιά τά ἁμαρτήματά μου, αὐτά πού ἔκανα μέ τό θέλημά μου καί αὐτά πού ἔκανα χωρίς τό θέλημά μου». Μετά, πάλι ὁ Ἱερεύς μᾶς προτρέπει ἐδῶ στά «Πληρωτικά» νά ζητήσουμε ἀπό τόν Θεό νά περάσουμε τόν ὑπόλοιπο χρόνο τῆς ζωῆς μας μέ εἰρήνη καί μέ μετάνοια. Εἶναι πολύ δυνατό τό αἴτημα αὐτό, χριστιανοί μου. Καί κάθε φορά πού τό ἀκοῦμε νά τό παίρνουμε σάν ἀπόφασή μας γιά τά ὑπόλοιπα χρόνια τῆς ζωῆς μας. Ἀπόφαση νά περάσουμε μέ «εἰρήνη» καί μέ «μετάνοια» τήν ὑπόλοιπη ζωή μας. Περνᾶμε μέ «εἰρήνη» τήν ζωή μας, ὅταν δέν μαλώνουμε μέ κανέναν. Ἀλλά αὐτό θά τό πετύχουμε μέ τό νά μήν κατηγοροῦμε κανέναν! Καί περνᾶμε μέ «μετάνοια» τήν ζωή μας μέ τό νά θυμόμαστε τά ἁμαρτήματά μας καί νά λέμε γι᾿ αὐτά μέσα ἀπό τήν καρδιά μας: «Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ, ἐλέησέ με».

4. Τέλος, ὁ Ἱερέας μᾶς λέει νά παρακαλέσουμε τόν Θεό γιά τά τέλη τῆς ζωῆς μας: «Χριστιανά τά τέλη τῆς ζωῆς ἡμῶν»! Νά παρακαλέσουμε πρῶτα τά τέλη τῆς ζωῆς μας νά εἶναι «ἀνώδυνα». Νά μή μᾶς ἔρθουν δηλαδή ἀρρώστιες μέ ὀδύνες καί πόνους. Καί εἶναι φοβερό τό νά πονάει κανείς!.. Νά παρακαλέσουμε ἔπειτα τά τέλη τῆς ζωῆς μας νά εἶναι «ἀνεπαίσχυντα». Νά μήν κάνουμε δηλαδή στά γεράματά μας ντροπῆς πράγματα. Γιατί ἔχει συμβεῖ καί αὐτό. Ἄνθρωποι δηλαδή νά πέρασαν καθαρά τά νιάτα τους καί τήν μετέπειτα ζωή τους, ἀλλά στά γεράματά τους, ἐπειδή ὑπερηφανεύτηκαν καί δέν πρόσεξαν, νά ἔχασαν τήν Χάρη τοῦ Θεοῦ καί νά ἔκαναν τότε ντροπῆς καί αἰσχύνης πράγματα. Γι᾿ αὐτό καί παρακαλοῦμε γιά «ἀνεπαίσχυντα» γεράματα.

Καί ἀφοῦ ὁ Ἱερέας μᾶς εἶπε νά παρακαλέσουμε γιά τά τέλη τῆς ζωῆς μας,  γιά τά γεράματά μας, μᾶς λέει τέλος νά δεηθοῦμε στόν Θεό γι᾿ αὐτό πού θά συμβεῖ μετά τά γεράματά μας. Τί θά γίνει τότε, χριστιανοί μου; Σᾶς εὔχομαι νά ἔχετε βαθιά-βαθιά γεράματα, νά ζήσετε πολλά-πολλά χρόνια. Πάνω ἀπό ἑκατό! Ἀλλά εἴτε τό θέλουμε εἴτε δέν τό θέλουμε, εἴτε μᾶς ἀρέσει εἴτε δέν ἀρέσει, μιά μέρα θά φύγουμε ἀπό τόν μάταιο αὐτό κόσμο. Μιά μέρα θά πεθάνουμε... Καί μετά; Μετά θά ἔρθει ἡ Ἡμέρα τῆς Δεύτερης Παρουσίας τοῦ Χριστοῦ καί θά κριθοῦμε ὅλοι μας γιά ὅ,τι πράξαμε καί γιά ὅ,τι εἴπαμε. Τί ἀπολογία θά δώσουμε τότε; Γι᾿ αὐτό καί μᾶς λέει τέλος ὁ Ἱερέας νά ζητήσουμε ἀπό τόν Χριστό νά ἔχουμε καλή ἀπολογία τήν Ἡμέρα τῆς Κρίσεως, τότε, ὅταν θά παρασταθοῦμε μπροστά στό φοβερό Του Βῆμα. Ἄς σκεπτόμαστε, χριστιανοί μου, τήν Ἡμέρα αὐτή καί ἄς φροντίζουμε ἀπό τώρα, μέ μετάνοια καί μέ ἐξομολόγηση, νά εἶναι καθαρή ἡ ψυχή μας γιά νά ἔχουμε θέση στήν Βασιλεία τοῦ Χριστοῦ τήν ἐπουράνιο, ΑΜΗΝ. 

25. «ΑΓΑΠΗΣΩΜΕΝ ΑΛΛΗΛΟΥΣ»

1. Ἑρμηνεύοντας τήν Θεία Λειτουργία, ἀδελφοί μου χριστιανοί, φτάσαμε στά «Ἅγια». Ἐκεῖ, πού ὁ Ἱερέας μεταφέρει τά Τίμια Δῶρα καί τά ἐναποθέτει πάνω στήν Ἁγία Τράπεζα. Αὐτό εἴπαμε ὅτι συμβολίζει τόν ἐρχομό τοῦ Χριστοῦ στά Ἰεροσόλυμα, γιά νά προσφέρει τόν Ἑαυτό Του Θυσία στόν Γολγοθᾶ γιά τήν ἄφεση τῶν ἁμαρτιῶν μας. Καί μετά ἀπό αὐτό, εἴπαμε στό προηγούμενο κήρυγμα, ὁ Ἱερέας λέει δυνατά, ὡραῖα αἰτήματα, πού λέγονται «Πληρωτικά». Μέ τά αἰτήματα αὐτά ὁ Ἱερέας καλεῖ τόν λαό νά προσευχηθεῖ στόν Θεό. Καί ἀπ᾿ ὅλα τά αἰτήματα, γιά τά ὁποῖα σᾶς μίλησα στό προηγούμενο κήρυγμα, πιό καλό εἶναι τό αἴτημα μέ τό ὁποῖο παρακαλοῦμε νά συγχωρεθοῦν τά ἁμαρτήματά μας: Τό «Συγγνώμην καί ἄφεσιν τῶν ἁμαρτιῶν καί τῶν πλημμελημάτων ἡμῶν παρά τοῦ Κυρίου αἰτησώμεθα». Ἀλλά καί περισσότερο ὡραῖο εἶναι τό ἄλλο αἴτημα, μέ τό ὁποῖο παρακαλοῦμε νά φύγουμε ἀπό αὐτόν τόν κόσμο μέ χριστιανά τέλη καί νά ἔχουμε καλή ἀπολογία ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ. «Χριστιανά τά τέλη τῆς ζωῆς ἡμῶν...»

2. Κατά τόν χρόνο αὐτό πού ὁ Λειτουργός Ἱερέας λέει αὐτά τά αἰτήματα τῶν «Πληρωτικῶν», πρίν ἤ μετά, λέει μυστικά μιά εὐχή. Στήν εὐχή αὐτή ὁ Ἱερέας ζητάει ἀπό τόν Θεό νά τόν ἀξιώσει νά προσφέρει τά Ἅγια Δῶρα γιά τά δικά του «ἁμαρτήματα» πρῶτα, ἀλλά καί γιά τοῦ λαοῦ τά «ἀγνοήματα» ἔπειτα. Εἶναι πολύ σοβαρό αὐτό πού μᾶς λέει ἡ εὐχή αὐτή, χριστιανοί μου. Ξέρετε τί λέει; Λέει ὅτι ὁ λαός, ὅταν ἁμαρτάνει, ἁμαρτάνει ἀπό ἄγνοια, γιατί δέν ἔχει κατηχηθεῖ, δέν ἔχει διδαχτεῖ ἀκόμη τόν λόγο τοῦ Θεοῦ. Τά δικά μας ὅμως ἁμαρτήματα, τῶν Ἱερέων τά ἁμαρτήματα, δέν εἶναι ἀπό ἄγνοια, γιατί ὁ Ἱερέας γνωρίζει τό θέλημα τοῦ Θεοῦ καί ὄχι μόνο τό γνωρίζει, ἀλλά καί τό διδάσκει στόν λαό. Γι᾿ αὐτό καί τά δικά μας ἁμαρτήματα βαρύνουν περισσότερο. Καί σᾶς τό λέγουμε αὐτό, γιατί, ὅπως ἐμεῖς οἱ Ἱερεῖς κάνουμε συνέχεια γιά ἐσᾶς προσευχή γιά τήν συγγνώμη τῶν ἁμαρτιῶν σας, ἔτσι καί ἐσεῖς οἱ λαϊκοί πρέπει νά κάνετε καί γιά ἐμᾶς προσευχή γιά τήν ἄφεση τῶν δικῶν μας ἁμαρτιῶν. Δικοί σας εἴμαστε ἐμεῖς οἱ Ἱερεῖς, χριστιανοί μου, καί ἀπό τά δικά σας σπλάχνα βγήκαμε. Καί στήν Παλαιά Διαθήκη ἀκόμη, ὅταν ἁμάρτανε ὁ Ἱερέας, ἦταν σάν νά ἁμάρτανε ὅλος ὁ λαός. Γι᾿ αὐτό καί ἡ προσφορά θυσίας πού γινόταν ὑπέρ αὐτοῦ ἦταν μεγαλύτερη.

3. Καί τώρα, χριστιανοί μου, προχωρᾶμε πρός τό κύριο μέρος τῆς Θείας Λειτουργίας, στό νά προσφέρουμε τήν θυσία μας στόν Θεό. Δύο προϋποθέσεις πρέπει νά ἔχουμε, γιά νά εἶναι δεκτή ἡ προσφορά μας αὐτή. Νά ἔχουμε ἀγάπη μεταξύ μας καί πίστη στόν Θεό καί σ᾿ αὐτά πού γίνονται ἐδῶ στήν Θεία Λειτουργία. Καί, πραγματικά, ἡ πίστη καί ἡ ἀγάπη εἶναι τά κύρια γνωρίσματα τοῦ χριστιανοῦ. Ἔτσι τώρα ὁ Ἱερέας προχωρώντας γιά τήν μεγάλη Θυσία βγαίνει μπροστά στήν Ὡραία Πύλη καί εἰρηνεύει τόν λαό λέγοντας μεγαλοπρεπῶς: «Εἰρήνη πᾶσι»!!! Ἀπό τήν ἀρχή κιόλας τῆς Θείας Λειτουργίας ἀκούσαμε «Ἐν εἰρήνῃ τοῦ Κυρίου δεηθῶμεν», ὅτι δηλαδή πρέπει νά προσευχόμαστε μέ εἰρήνη στόν Θεό. Ἔτσι εἶναι, χριστιανοί μου! Μέ ταραγμένη τήν καρδιά ὄχι μόνο στόν Θεό δέν μποροῦμε νά μιλήσουμε, ἀλλά οὔτε καί μεταξύ μας δέν μποροῦμε νά συνεννοηθοῦμε.

Καί δέν περιορίζεται μόνον στό «Εἰρήνη πᾶσι» ὁ Ἱερέας, ἀλλά λέει καί τό ἄλλο, τό πιό δυνατό. Λέει: «Ἀγαπήσωμεν ἀλλήλους, ἵνα ἐν ὁμονοίᾳ ὁμολογήσωμεν». Καί τί θά ὁμολογήσουμε; Θά ὁμολογήσουμε τήν πίστη μας στήν Ἁγία Τριάδα. Θά ὁμολογήσουμε ὅτι τά Τρία Πρόσωπα, ὁ Πατέρας, ὁ Υἱός καί τό Ἅγιο Πνεῦμα, ὁ Θεός μας, εἶναι ἑνωμένα καί ἀχώριστα Πρόσωπα, γιατί εἶναι Ὁμοούσια. Καί δέν μπορεῖ λοιπόν νά ὁμολογοῦμε πίστη στά ἑνωμένα Πρόσωπα τοῦ Θεοῦ μας, τῆς Ἁγίας Τριάδος, καί ἐμεῖς οἱ χριστιανοί νά εἴμαστε διαιρεμένοι καί χωρισμένοι. Γι᾿ αὐτό καί προτοῦ ὁ Ψάλτης νά πεῖ τήν ὁμολογία στήν Ἁγία Τριάδα μέ τό «Πατέρα, Υἱόν καί Ἅγιον Πνεῦμα», λέει ὁ Ἱερέας τό «Ἀγαπήσωμεν ἀλλήλους, ἵνα ἐν ὁμονοίᾳ ὁμολογήσωμεν».

Ἀγάπη, χριστιανοί μου! Ὁ Θεός μας εἶναι Ἀγάπη καί ὅποιος ἔχει ἀγάπη ὁμολογεῖ σωστά τόν Τριαδικό Θεό μας.

Καί αὐτή τήν ἀγάπη, πού εἶναι ἀπαραίτητη γιά νά γευθοῦμε τήν Θεία Λειτουργία, οἱ πρῶτοι χριστιανοί τήν ἐξέφραζαν – τώρα μέσα στήν Θεία Λειτουργία – τήν ἐξέφραζαν λέγω, παραστατικά μέ ἀγκαλιά καί μέ φίλημα ἀκόμη. Ἡ κίνηση αὐτή τοῦ ἀγκαλιάσματος τῶν πρώτων χριστιανῶν σήμαινε ὅτι ὁ ἕνας δέχεται τόν ἄλλον. Ὅτι τόν δέχεται μέ ἁπλοχεριά, μέ ἀγκαλιά. Τόν δέχεται καί μέ τά ἐλαττώματά του ἀκόμη. Σήμερα ὅμως οἱ ἄνθρωποι δέν ἔχουν πλατειά καρδιά καί ἀνοιχτή ἀγκαλιά, ἀλλά εἶναι στενόκαρδοι. Δέν «χωροῦν» ὁ ἕνας τόν ἄλλον μέσα τους, γιατί ἔχουν στενό χῶρο στήν καρδιά τους. Δηλαδή, ἔχουν ΣΤΕΝΟ-ΧΩΡΙΑ. Καί τό κακό ἀπό αὐτή τήν στενοχώρια, χριστιανοί μου, δέν εἶναι κακό μόνο γιά τήν ψυχή μας, ἀλλά καί γιά τήν ὑγεία μας. Γιατί ἀπό τήν στενοχώρια προκαλοῦνται τά τόσα καρδιακά καί νευρικά καί στομαχικά προβλήματα τῆς ὑγείας μας.

Ἀλλά θά συνεχίσουμε στό ἑπόμενο κήρυγμά μας.

26. ΤΟ «ΠΙΣΤΕΥΩ»

1. Στό προηγούμενο κήρυγμά μας, ἀγαπητοί μου ἀδελφοί, εἴπαμε ὅτι γιά νά μετέχουμε στήν μεγάλη Θυσία καί τό μέγα μυστήριο τῆς Θείας Λειτουργίας πρέπει νά ἔχουμε αὐτά τά δύο: Τήν πίστη στόν Θεό καί τήν ἀγάπη μεταξύ μας. Τήν ἀγάπη τήν ὁμολογήσαμε καί τήν δείξαμε μέ τό «Ἀγαπήσωμεν ἀλλήλους», ὅπου στά πρῶτα χρόνια γινόταν καί ἀσπασμός μεταξύ τῶν χριστιανῶν. Τώρα ἦρθε ἡ ὥρα νά ὁμολογήσουμε τήν πίστη μας στόν Θεό. Καί τήν πίστη μας αὐτή θά τήν ὁμολογήσουμε μεταξύ μας, σάν μιά οἰκογένεια τοῦ Θεοῦ, πού τήν λέμε «Ἐκκλησία». Στήν οἰκογένειά μας αὐτή μπαίνουμε μέ τό Βάπτισμα. Ὥστε λοιπόν οἱ κατηχούμενοι, πού ἦταν ἀβάπτιστοι, δέν πρέπει νά βρίσκονται τώρα μέσα στόν Ναό. Ἀλλά ἤδη ὁ Ἱερέας, μετά τό Εὐαγγέλιο, τούς εἶχε πεῖ νά φύγουν ἀπό τόν Ναό μέ τό «Οἱ κατηχούμενοι προέλθετε». Αὐτοί ὅμως, χριστιανοί μου, ἔφευγαν μέν, ἀλλά δέν ἤθελαν νά φύγουν. Καί γι᾿ αὐτό στέκονταν στήν πόρτα καί ἔσπρωχναν τήν πόρτα νά ξαναμποῦν μέσα. Τόσο πολύ πόθο εἶχαν νά παρακολουθήσουν καί τήν ὑπόλοιπη Θεία Λειτουργία! Δέν ἔπρεπε ὅμως, γιατί ἦταν ἀβάπτιστοι. Γι᾿ αὐτό καί ὁ Ἱερέας τώρα, πού ὅλοι οἱ χριστιανοί θά ὁμολογήσουν τήν πίστη τους, ἔλεγε δυνατά στούς θυρωρούς: «Προσοχή τίς πόρτες!», γιά νά μή μποῦν οἱ κατηχούμενοι μέσα. «Τάς θύρας, τάς θύρας, ἐν σοφίᾳ πρόσχωμεν!».

Ἀλλά ἔκλειναν καί γιά ἕναν ἄλλο λόγο οἱ πόρτες. Ἔκλειναν γιά νά μή βγοῦν καί οἱ βαπτισμένοι ἔξω ἀπό τόν Ναό! Ἔτσι εἶναι, χριστιανοί μου! Δέν ἐπιτρέπεται, ὅταν γίνεται Θεία Λειτουργία καί μάλιστα ὅταν ἡ Θεία Λειτουργία ἔχει προχωρήσει καί πηγαίνει γιά τήν Θυσία τοῦ Χριστοῦ, δέν ἐπιτρέπεται, λέγω, νά βγαίνουμε ἔξω ἀπό τόν Ναό. Ἀλλά τό ὅτι ὁ Ἱερέας ἔλεγε μέ τό «Τάς θύρας, τάς θύρας» νά κλείνουν στό σημεῖο αὐτό οἱ πόρτες τοῦ Ναοῦ, σήμαινε γιά ᾿μᾶς νά κλείσουμε περισσότερο τώρα τόν νοῦ μας ἀπό τά ἔξω καί νά τόν προσηλώσουμε σ᾿ αὐτά πού θά γίνουν παρακάτω στήν Θεία Λειτουργία.

2. Καί τώρα θά ἀπαγγείλουμε τήν πίστη μας. Δέν πρόκειται γιά μιά πίστη ἀόριστη, ἀλλά γιά μιά συγκεκριμένη καί προσωπική πίστη, ὅπως τήν διατύπωσαν οἱ ἅγιοι Πατέρες στήν Α΄ καί Β΄ Οἰκουμενική Σύνοδο. Οἱ σοφοί αὐτοί ἅγιοι Πατέρες τῆς Α΄ καί Β΄ Οἰκουμενικῆς Συνόδου ἔκαναν ἕνα μεγαλειῶδες μνημεῖο μέ δώδεκα ἄρθρα, πού περιλαμβάνει τίς κεφαλαιώδεις χριστιανικές ἀλήθειες. Εἶναι τό ΠΙΣΤΕΥΩ μας. Ἡ Α΄ Οἰκουμενική Σύνοδος στήν Νίκαια, τό 325 μ.Χ., διετύπωσε τά 7 πρῶτα ἄρθρα τοῦ «Πιστεύω». Καί ἡ Β΄ Οἰκουμενική Σύνοδος στήν Κωνσταντινούπολη, τό 381 μ.Χ., διετύπωσε τά ὑπόλοιπα 5 ἄρθρα.

Αὐτό τό «Πιστεύω» μας εἶναι ἡ σημαία τῆς Ἐκκλησίας μας, εἶναι τό φλάμπουρό μας, εἶναι τό καύχημά μας, γιατί εἶναι ἡ πίστη μας. Καί πρέπει νά τό ξέρουμε ἀπ᾿ ἔξω καί νά τό λέμε κάθε μέρα στήν προσευχή μας. Ἡ Ἐκκλησία μας μάλιστα καθόρισε τό «Πιστεύω» νά λέγεται ὄχι μόνον τό πρωί στίς ἀκολουθίες της, ἀλλά καί τό βράδυ στό ἀπόδειπνο. Γιατί; Γιατί, ἄν μᾶς συμβεῖ τίποτα κακό τήν νύχτα – μή γένοιτο, Χριστέ! – καί φύγουμε ἀπό τήν ζωή, νά φύγουμε μέ τήν ὁμολογία τῆς πίστεως καί τότε θά ἔχουμε παρρησία στόν Θεό. Νά λέτε, σᾶς παρακαλῶ, χριστιανοί μου, μιά φορά τήν ἡμέρα τό «Πιστεύω».

3. Ἄν θά ἤθελα νά σᾶς πῶ μέ λίγα λόγια τί λέει τό «Πιστεύω» μας, λέει γι᾿ αὐτά τά τέσσερα: Λέει πρῶτα γιά τόν Θεό Πατέρα, τόν Παντοκράτορα καί τόν Δημιουργό τοῦ σύμπαντος. Λέει ἔπειτα γιά τό Δεύτερο Πρόσωπο τῆς Ἁγίας Τριάδος, τόν Κύριο ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστό, ὅτι γεννήθηκε προαιώνια ἀπό τόν Θεό Πατέρα, ἀλλά γιά τήν δική μας σωτηρία ἔγινε ἄνθρωπος καί σταυρώθηκε καί ἀναστήθηκε καί ἀνέβηκε πάλι στούς οὐρανούς μέ τήν Ἀνάληψή Του καί ἀπό ᾿κεῖ, ἀφοῦ πρῶτα γίνει ἡ ἀνάσταση τῶν νεκρῶν, θά ξανάρθει πάλι ὁ Χριστός μας μέ τήν Δεύτερή Του Παρουσία καί θά μᾶς πάρει στήν Βασιλεία Του τήν ἐπουράνιο, γιά νά ζοῦμε αἰώνια μαζί Του. «Καί ζωήν τοῦ μέλλοντος αἰῶνος»! Τρίτον, τό «Πιστεύω» λέει γιά τό Ἅγιο Πνεῦμα, τό Τρίτο Πρόσωπο τῆς Ἁγίας Τριάδος, πού συμπροσκυνεῖται καί συνδοξάζεται μαζί μέ τόν Πατέρα καί τόν Υἱό, γιατί καί τά Τρία Πρόσωπα εἶναι ὁμοούσια. Καί, τέταρτον, τό «Πιστεύω» μας λέει γιά τήν Ἁγία τοῦ Χριστοῦ Ἐκκλησία, στήν ὁποία ἀνήκουμε ἐμεῖς, σάν παιδιά τοῦ Θεοῦ βαπτισμένα, καί μέσα στήν ὁποία ἀπολαμβάνουμε τά Ἅγια Μυστήρια. Καί ἀπό τά Μυστήρια τό «Πιστεύω», χάριν συντομίας, ἀναφέρει τό βασικό μόνο μυστήριο, τό Βάπτισμα. «Ὁμολογῶ ἕν βάπτισμα εἰς ἄφεσιν ἁμαρτιῶν»!

4. Τό ἀθάνατο αὐτό μνημεῖο, ἀγαπητοί μου χριστιανοί, πού λέγεται «Πιστεύω», ἡ Ἐκκλησία μας τό διαφύλαξε ἀναλλοίωτο. Οὔτε πρόσθεσε οὔτε ἀφαίρεσε τίποτα ἀπ᾿ αὐτό. Γιατί, ἄν γινόταν κάτι τέτοιο, θά ἦταν προσβολή στούς ἁγίους Πατέρες τῆς Α΄ καί τῆς Β΄ Οἰκουμενικῆς Συνόδου· ὅτι τάχα αὐτοί οἱ Πατέρες δέν τά σκέφτηκαν καλά καί ἐρχόμαστε ἐμεῖς καί τά διορθώνουμε. Ἔτσι, ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία μας, μέ ἀγῶνες πολλούς καί μέ αἵματα, διαφύλαξε τό «Πιστεύω» ἀνόθευτο διά μέσου τῶν αἰώνων. Δέν συνέβη ὅμως τό ἴδιο μέ τούς Φραγκολατίνους, τούς «Ρωμαιοκαθολικούς» πού λέμε, οἱ ὁποῖοι τόλμησαν νά βάλουν βέβηλο χέρι στό «Πιστεύω» καί τό νόθευσαν μέ τή λέξη «Φιλιόκβε», πού πρόσθεσαν. Καί μόνο αὐτή ἡ πράξη τῶν «Ρωμαιοκαθολικῶν» δείχνει τήν ἀσέβειά τους πρός τά ἱερά καί θεόπνευστα δημιουργήματα τῶν ἁγίων Πατέρων. Καί πρῶτο καί μεγαλύτερο τέτοιο δημιούργημα εἶναι τό ἀθάνατο «Πιστεύω» μας.

5. Τέλος, ἀγαπητοί μου, θά σᾶς πῶ ἕνα ὡραῖο, πού μοῦ εἶπε ἕνας εὐσεβής λαϊκός γέροντας, ὅταν ἤμουν νεαρός κληρικός. Μέ ρώτησε: «Ποιό γράμμα ἀπουσιάζει ἀπό τό “Πιστεύω”;». Καί ἐγώ δέν ἤξερα νά τοῦ ἀπαντήσω. «Τό “Πιστεύω” – μοῦ εἶπε–, δέν ἔχει τό γράμμα ψ, γιατί δέν ἔχει κανένα ψέμα, ἀλλά εἶναι ὅλο ΑΛΗΘΕΙΑ»!

27. ΠΡΟΣ ΤΗΝ «ΑΓΙΑΝ ΑΝΑΦΟΡΑΝ»

1. Ἑρμηνεύοντας τήν Θεία Λειτουργία, ἀγαπητοί μου χριστιανοί, φτάσαμε στό «Πιστεύω», μέ τό ὁποῖο ὁμολογοῦμε ὅλη τήν πίστη μας. Προσοχή, χριστιανοί μου, νά κρατήσουμε τήν πίστη μας! Νά τήν κρατήσουμε, ὅπως ἀκριβῶς μᾶς τήν παρέδωσαν οἱ Ἅγιοι Πατέρες, χωρίς νά τήν παραλλάξουμε σέ τίποτα. Γιατί ἡ πίστη μας εἶναι τέλεια καί δέν δέχεται οὔτε πρόσθεση οὔτε ἀφαίρεση. Εἶναι σάν τά μάτια μας πού δέν δέχονται οὔτε καί μία λεπτή τρίχα μέσα τους. Ἄς κρατήσουμε λοιπόν τήν πίστη μας σταθερή, γι᾿ αὐτό καί ὁ Ἱερέας μετά τό «Πιστεύω» λέγει: «Στῶμεν καλῶς, στῶμεν μετά φόβου». Ποῦ «νά σταθοῦμε καλῶς»; Νά σταθοῦμε στόν βράχο τῆς πίστης μας, πού ἀπαγγείλαμε μέ τό «Πιστεύω».

Ἀλλά, ὅπως ἑρμηνεύουν ἄλλοι, αὐτό τό «στῶμεν καλῶς, στῶμεν μετά φόβου», πού ἀκοῦμε τώρα ἀπό τόν Ἱερέα, ἀφορᾶ αὐτά πού θά γίνουν παρακάτω. Ἀπό τώρα, ἀγαπητοί μου χριστιανοί, ἀπό τώρα κυρίως ἀρχίζει ἡ Θεία Λειτουργία. Γιατί ὅλα τά προηγούμενα ἦταν μία μεγάλη προετοιμασία γι᾿ αὐτό πού θά γίνει τώρα. Τώρα θά γίνει ἡ ἀναπαράσταση τῆς Θυσίας τοῦ Χριστοῦ, πού πρόσφερε στόν Γολγοθᾶ τήν Μεγάλη Παρασκευή γιά τήν σωτηρία μας. Αὐτό εἶναι ἡ Θεία Λειτουργία, πού τήν λέμε «Ἁγία Ἀναφορά», γιατί θά «ἀναφέρουμε», δηλαδή θά προσφέρουμε στόν Θεό Πατέρα τήν Θυσία τοῦ Υἱοῦ Του. Ἔτσι λοιπόν τώρα πού ἀρχίζει ἡ κυρίως Θεία Λειτουργία λέγει ὁ Ἱερέας στόν λαό: «Πρόσχωμεν τήν ἁγίαν ἀναφοράν ἐν εἰρήνῃ προσφέρειν».

2. Πολλές φορές ἀκοῦμε αὐτό τό «πρόσχωμεν» στήν Θεία Λειτουργία. Ἀλλά τοῦτο τό «πρόσχωμεν» πού ἀκοῦμε τώρα εἶναι πιό δυνατό ἀπό ὅλα τά ἄλλα. Γιατί αὐτό τό «πρόσχωμεν» δέν ἀναφέρεται σέ ἀναγνώσματα ἤ τροπάρια ἤ σέ κάποια τελετή, ἀλλά ἀναφέρεται σ᾿ αὐτό τό ἴδιο τό μυστήριο τῆς Θείας Λειτουργίας. Κι ἄν λοιπόν σέ κάθε τι πού γίνεται μέσα στήν λατρεία μας πρέπει νά προσέχουμε, πόσο πρέπει νά προσέχουμε τώρα, καί νά εἶναι προσηλωμένος ὁ νοῦς, τώρα πού φθάνουμε στήν καρδιά τῆς Θείας Λειτουργίας! Αὐτό θέλει νά πεῖ ὁ Ἱερέας μέ τήν προτροπή του «πρόσχωμεν τήν ἁγίαν ἀναφοράν ἐν εἰρήνῃ προσφέρειν».

Ἄς παρατηρήσουμε, χριστιανοί μου, ὅτι ὁ Ἱερέας τώρα πού ἀρχίζει κυρίως ἡ Θεία Λειτουργία μᾶς λέει πάλι γιά «εἰρήνη». «Τήν ἁγίαν ἀναφοράν ἐν εἰρήνῃ προσφέρειν», λέγει. Θυμᾶστε, ἀγαπητοί μου, ὅτι καί ἀπό τήν ἀρχή πού ἄρχισε ἡ Θεία Λειτουργία μέ τό «Εὐλογημένη ἡ Βασιλεία...» καί τότε ἀκούγαμε τόν Ἱερέα νά μιλάει γιά τήν «εἰρήνη», λέγοντάς μας: «Ἐν εἰρήνῃ τοῦ Κυρίου δεηθῶμεν». Γιατί πρέπει νά εἶναι εἰρηνική καί ἤρεμη ἡ καρδιά, ὅταν προσεύχεται στό Θεό. Καί τώρα πού στήν Θεία Λειτουργία φτάσαμε στό κύριο μέρος, στήν προσφορά τῆς Θυσίας τοῦ Χριστοῦ, τώρα λέγω μᾶς τονίζει πάλι ὁ Ἱερέας ὅτι πρέπει νά ἔχουμε εἰρήνη γιά νά εἶναι εὐάρεστη στόν Θεό ἡ προσφορά μας, ἡ «ἀναφορά» μας. «Πρόσχωμεν», λοιπόν, «τήν ἁγίαν ἀναφοράν ἐν εἰρήνῃ προσφέρειν». Ναί, χριστιανοί μου! Πάντοτε πρέπει νά εἴμαστε εἰρηνικοί καί συμφιλιωμένοι μέ ὅλους, ἀλλά κυρίως πρέπει νά εἴμαστε εἰρηνικοί κατά τήν Θεία Λειτουργία. Μήν ξεχνᾶμε ὅτι ὁ Ἰησοῦς Χριστός μας σταυρώθηκε γιά νά μᾶς συμφιλιώσει μέ τόν Θεό Πατέρα, γιά νά εἰρηνοποιήσει τόν οὐρανό μέ τήν γῆ καί τελικά γιά νά ἔχουμε εἰρήνη καί ἀγάπη μεταξύ μας. Μιλώντας ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος γιά τήν Θυσία τοῦ Χριστοῦ – πού αὐτό εἶναι ἡ Θεία Λειτουργία – λέγει: «Διά τήν εἰρήνην εἰς τόν ἀδελφόν σου αὕτη ἡ Θυσία γέγονεν». Ἡ σταυρική δηλαδή Θυσία τοῦ Χριστοῦ καί ἡ Θεία Λειτουργία λοιπόν, πού ἀναπαριστάνει αὐτή τήν Θυσία, γίνεται γιά νά ἔχουμε εἰρήνη καί ἀγάπη μεταξύ μας.  Γι᾿ αὐτό, ξαναλέμε, εἶναι ἀπαραίτητη ἡ εἰρήνη τῆς καρδιᾶς καί ἡ ἀγάπη πρός ὅλους γιά νά προσφέρουμε καί γιά νά γευθοῦμε τήν Θεία Λειτουργία. Ἔτσι εἶναι στήν κατάλληλη θέση τό κέλευσμα τοῦ Ἱερέα, γιά τό ὁποῖο μιλᾶμε: «Πρόσχωμεν τήν ἁγίαν ἀναφοράν ἐν εἰρήνῃ προσφέρειν».

3. Στή συνέχεια, ἀδελφοί χριστιανοί, ἀρχίζει ἕνας δραματικός διάλογος τοῦ Ἱερέα μέ τόν λαό, τόν ὁποῖο ἀντιπροσωπεύει ὁ ψάλτης. Ὁ Ἱερέας εἶπε στόν λαό νά προσφέρει «ἐν εἰρήνῃ» τήν Θεία Ἀναφορά. Καί ὁ λαός τώρα – δηλαδή ὁ ψάλτης – ἀπαντώντας στόν Ἱερέα τοῦ λέγει: «Ἔλεον εἰρήνης, θυσίαν αἰνέσεως». Δηλαδή σάν νά λέγει: Τήν ἔχουμε αὐτή τήν εἰρήνη καί τό «ἔλεος» – δηλαδή τήν ἀγάπη – μέσα μας. Καί ξέρουμε ὅτι αὐτά τά δυό, τό «ἔλεος» καί ἡ «εἰρήνη», εἶναι ἡ καλύτερη θυσία μέ τήν ὁποία δοξάζεται καί εὐαρεστεῖται ὁ Θεός. «Ἔλεον εἰρήνης, θυσίαν αἰνέσεως»! Θυμᾶται κανείς ἐδῶ, ἀδελφοί χριστιανοί, τόν λόγο τοῦ Θεοῦ πού εἶπε στήν Παλαιά Διαθήκη μέ τό στόμα τοῦ προφήτου Ὠσηέ: «Ἔλεον θέλω καί οὐ θυσίαν»! Ἀγάπη δηλαδή θέλω, εἶπε ὁ Θεός στούς Ἰουδαίους, καί ὄχι τίς τυπικές θυσίες καί τίς ὑλικές προσφορές πού μοῦ δίνετε. Αὐτόν τόν λόγο τοῦ Θεοῦ στήν Παλαιά Διαθήκη, πού ἐπαναλαμβάνει καί ὁ Ἰησοῦς Χριστός μας στήν Καινή Διαθήκη, αὐτόν τόν λόγο, τόν σπουδαῖο λόγο, λέγει ὁ ψάλτης ἀπαντώντας στήν προτροπή τοῦ Ἱερέα νά προσφέρουμε μέ εἰρήνη καί ἀγάπη τήν θυσία μας στόν Θεό. Ἀλλά ἄς σταματήσουμε ἐδῶ, γιατί ἀμέσως παρακάτω ἀρχίζει ἡ Τριαδική εὐλογία.

28. ΟΙ ΔΡΑΜΑΤΙΚΟΙ ΔΙΑΛΟΓΟΙ

Εἴπαμε, ἀγαπητοί μου χριστιανοί, ὅτι μετά τήν ὁμολογία τῆς πίστης μας, πού κάναμε μέ τό «Πιστεύω», τότε ἀρχίζει στήν πραγματικότητα ἡ Θεία Λειτουργία, ἡ «Ἁγία Ἀναφορά», ὅπως λέγεται διαφορετικά. Ὅλα τά ἄλλα τά προηγούμενα, ἀπό τό «Εὐλογημένη ἡ Βασιλεία» καί μετά, ἦταν μία μεγάλη προετοιμασία γι᾿ αὐτό πού θά κάνουμε τώρα. Καί τί θά κάνουμε; Θά προσφέρουμε στόν Θεό Πατέρα τήν Θυσία τοῦ Υἱοῦ Του, τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ, πού ἔκανε γιά μᾶς, γιά τήν ἄφεση τῶν ἁμαρτιῶν μας. Αὐτό εἶναι ἡ Θεία Λειτουργία: Ἡ ἀναπαράσταση τῆς Θυσίας τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ στόν Γολγοθᾶ τήν Μεγάλη Παρασκευή. Καί πρίν ἀπό τήν ἔναρξη τοῦ μεγάλου αὐτοῦ ἔργου ὁ Ἱερέας μᾶς προετοιμάζει πάλι μέ σύντομο ἀλλά πολύ δυνατό κέλευσμα: «Στῶμεν καλῶς – μᾶς λέγει – στῶμεν μετά φόβου, πρόσχωμεν τήν ἁγίαν ἀναφοράν ἐν εἰρήνῃ προσφέρειν».

Καί τώρα, χριστιανοί μου, ὅπως εἴπαμε, ἀρχίζει ἡ κυρίως Θεία Λειτουργία. Πῶς ἄρχισε ἀπό τήν ἀρχή ἡ Λειτουργία; Ἄρχισε μέ τό «Εὐλογημένη ἡ Βασιλεία τοῦ Πατρός καί τοῦ Υἱοῦ καί τοῦ Ἁγίου Πνεύματος». Ἄρχισε δηλαδή μέ ὕμνο στήν Ἁγία Τριάδα. Ναί, μέ τήν Ἁγία Τριάδα πρέπει νά ἀρχίζουμε τήν προσευχή μας. Καί τώρα λοιπόν, πού ἀρχίζει τό κύριο τμῆμα τῆς Θείας Λειτουργίας, ἀρχίζει καί αὐτό μέ τήν Ἁγία Τριάδα. Ἔτσι ἀκοῦμε τόν Ἱερέα νά λέει: «Ἡ Χάρις τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ καί ἡ ἀγάπη τοῦ Θεοῦ καί Πατρός καί ἡ κοινωνία τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, εἴη μετά πάντων ὑμῶν». Τήν Τριαδική αὐτή εὐλογία ὁ Ἱερέας τήν ἀπευθύνει στόν λαό μέ πολλή ἱεροπρέπεια, ἀλλά καί πολλή μεγαλοπρέπεια. Μάλιστα, σηκώνει ψηλά τό χέρι του καί εὐλογεῖ τόν λαό. Αὐτή ἡ χειρονομία τοῦ Ἱερέως λέγουν ὅτι εἶναι παρμένη ἀπό τά ἀρχαῖα θέατρα στά ὁποῖα, ὅταν ἄρχιζε ἡ παράσταση, ὁ ὑπεύθυνος τοῦ θεάτρου ὕψωνε ψηλά μέ μεγαλοπρέπεια τό χέρι του. Ἔτσι καί ἐδῶ, στήν ἀρχή τοῦ πιό ἱεροῦ τμήματος τῆς Θείας Λειτουργίας, ὁ Ἱερέας ὑψώνει μεγαλοπρεπῶς τό χέρι του, πού καταλήγει ὅμως ἔπειτα αὐτό στήν ἱεροπρεπῆ εὐλογία τοῦ λαοῦ. Μέ τήν εὐλογία αὐτή ὁ Ἱερέας εὔχεται νά ἔλθει στόν λαό ἡ Χάρις τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ καί ἡ ἀγάπη τοῦ Θεοῦ Πατέρα καί ὅλα τά δωρήματα τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Ὅλα αὐτά «εἴη – δηλαδή νά εἶναι – μετά πάντων ὑμῶν», λέει στόν λαό. Σ᾿ αὐτήν τήν εὐχή τοῦ Ἱερέα ἀπαντᾶ ὁ λαός σ᾿ αὐτόν καί μέ τήν δική του εὐχή. Γιατί καί ὁ λαός τοῦ Θεοῦ, πού ἔλαβε καί λαμβάνει τήν Χάρη τοῦ Θεοῦ μέ τά ἱερά Μυστήρια, δίνει καί αὐτός εὐχή. «Ἐπεύχεται ὁ ἱερεύς τῷ λαῷ, ἐπεύχεται δέ καί ὁ λαός τῷ ἱερεῖ», λέγει ὁ ἅγιος Χρυσόστομος. Ἔτσι στήν εὐχή τοῦ Ἱερέα, πού ἔδωσε πρό ὀλίγου μέ τήν Τριαδική εὐλογία, ὁ λαός ἀπαντᾶ μέ τήν δική του εὐχή: «Καί μετά τοῦ πνεύματός σου»! Δηλαδή σάν νά λέει: Καί στήν δική σου ψυχή, ὦ λειτουργέ Ἱερέα μας, νά ἔλθει ἡ Χάρη τοῦ Χριστοῦ καί ἡ ἀγάπη τοῦ Θεοῦ καί τά δῶρα τοῦ Ἁγίου Πνεύματος! Ἔτσι φαίνεται ὅτι ἡ Θεία Λειτουργία τελεῖται ἀπό ὅλους, ἀπό τόν Ἱερέα βέβαια πρῶτα, ἀλλά μαζί μέ τόν λαό· καί μέσα στήν ἱερατική εὐχή παίρνει μέρος καί ὁ λαός.

Μέ τήν ἀπάντηση, λοιπόν, τοῦ ψάλτη ἀρχίζει ἕνας διάλογος, δραματικός διάλογος μεταξύ τοῦ Ἱερέα καί αὐτοῦ. Καί συνεχίζει ὁ διάλογος αὐτός. Ἐκεῖ πού εἶναι τώρα ὁ Ἱερέας, μπροστά στήν Ὡραία Πύλη, ὑψώνει τά χέρια του, σάν νά εἶναι ἀετός, καί κράζει: «Ἄνω σχῶμεν τάς καρδίας». Κάνει μάλιστα καί θεαματική τήν κραυγή του αὐτή, γιατί στρέφει καί τήν κεφαλή του καί τό βλέμμα του πρός τά ἄνω, πρός τόν οὐρανό. Ἐκεῖ, χριστιανοί μου, εἶναι ἡ πραγματική μας πατρίδα, ἐκεῖ καί ὁ προορισμός μας: Τά ἄνω, ἡ Βασιλεία τοῦ Θεοῦ. «Ἄνω», λοιπόν, στόν οὐρανό, στόν Θεό μας, ἄς ἔχουμε τήν καρδιά μας.

Στήν προτροπή αὐτή τοῦ Ἱερέα, νά στρέφουμε στόν Θεό τήν καρδιά μας, ὁ λαός μέ τόν ψάλτη τοῦ ἀπαντᾶ: «Ἔχομεν πρός τόν Κύριον», ἔχουμε δηλαδή τήν καρδιά μας καί τήν ψυχή μας στόν Θεό. Ἀλλά, χριστιανοί μου, ἄς προσέχουμε. Γιατί αὐτό τό «ἔχομεν πρός τόν Κύριον» εἶναι μιά ὁμολογία καί μία ἐπίσημη ὑπόσχεση ὅτι ἡ καρδιά μας εἶναι πάντα στόν Θεό. Ἄν ὅμως τήν καρδιά μας τήν ἔχουμε κολλημένη στά γήινα καί σκεπτόμαστε μόνο τί θά φᾶμε καί τί θά πιοῦμε καί πῶς θά καλοπεράσουμε καί ἀποκοπτόμαστε ἀπό τόν Θεό, χωρίς νά κάνουμε προσευχή σ᾿ Αὐτόν, δέν νομίζετε ὅτι εἶναι ψέμα αὐτό πού λέμε «ἔχομεν πρός τόν Κύριον»;

Καί ἀφοῦ ὁ Ἱερέας ἄκουσε τήν διαβεβαίωση τοῦ λαοῦ ὅτι εἶναι δοσμένος στόν Θεό, ἔχοντας τήν καρδιά του σ᾿ Αὐτόν, προχωρεῖ καί λέγει: «Εὐχαριστήσωμεν τῷ Κυρίῳ». Τώρα, μέ τό «Εὐχαριστήσωμεν τῷ Κυρίῳ», ἀρχίζει ἡ Θεία Λειτουργία, καί γι᾿ αὐτό τήν λέμε «Θεία Εὐχαριστία»! Ὅπως λένε τά ἅγια Εὐαγγέλια, ὁ Ἰησοῦς Χριστός, προτοῦ νά θεσπίσει τό ἱερό Μυστήριο τῆς Θείας Εὐχαριστίας, εὐχαρίστησε τόν Θεό Πατέρα. Ἔτσι καί ἐμεῖς ἀρχίζουμε μέ εὐχαριστία στόν Θεό. «Εὐχαριστήσωμεν – λοιπόν – τῷ Κυρίῳ»! Καί στήν προτροπή αὐτή τοῦ Ἱερέα ὁ λαός ἀπαντᾶ: «Ἄξιον καί δίκαιον». Εἶναι πρέπον, δηλαδή, νά εὐχαριστήσουμε τόν Θεό.

Καί τώρα, χριστιανοί μου, παίρνοντας ὁ Ἱερέας τίς λέξεις τοῦ λαοῦ «ἄξιον καί δίκαιον» ἀρχίζει μέ αὐτές μία ὡραία εὐχή, τήν πρώτη εὐχή τῆς ἁγίας ἀναφορᾶς. Θά σᾶς μιλήσω γι᾿ αὐτήν στό ἑπόμενο κήρυγμα. 

29. «ΑΞΙΟΝ ΚΑΙ ΔΙΚΑΙΟΝ»

1. Μέ τά ὅσα εἴπαμε μέχρι τώρα, ἀγαπητοί μου χριστιανοί, ἑρμηνεύοντας τήν Θεία Λειτουργία, μπήκαμε στό κεντρικό της σημεῖο, σ᾿ αὐτό πού λέμε Θεία Εὐχαριστία. Ὅπως ὁ Χριστός μας, ὅταν παρέδωσε τό Μυστήριο τῆς Θείας Λειτουργίας, πρῶτα εὐχαρίστησε τόν Θεό Πατέρα, ἔτσι καί ἐμεῖς, τελώντας τήν Θεία Λειτουργία, ἀκούσαμε τόν Ἱερέα νά λέει: «Εὐχαριστήσωμεν τῷ Κυρίῳ». Καί στήν προτροπή αὐτή τοῦ Ἱερέα ὁ λαός ἀπαντᾶ: «Ἄξιον καί δίκαιον». Εἶναι δηλαδή ἄξιο καί δίκαιο νά εὐχαριστοῦμε τόν Θεό. Ὥστε λοιπόν δέν εὐχαριστεῖ μόνος του ὁ Ἱερέας τόν Θεό, ἀλλά Τόν εὐχαριστεῖ – δηλαδή τελεῖ τήν Θεία Εὐχαριστία – μαζί μέ τόν λαό. Ὡραῖα τό λέει ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος: «Ἡ Θεία Εὐχαριστία, λέει, γίνεται καί ἀπό τόν Ἱερέα καί ἀπό τόν λαό. Δέν εἶναι μόνον ὁ Ἱερέας πού εὐχαριστεῖ, ἀλλά καί ὁ λαός ὅλος. Καί μάλιστα ὁ Ἱερέας παίρνει πρῶτα τήν φωνή τοῦ λαοῦ, τό «Ἄξιον καί δίκαιον», καί ἔπειτα ἀρχίζει αὐτός τήν Θεία Εὐχαριστία», μέ τήν πρώτη της εὐχή, πού ἀρχίζει καί αὐτή μέ τό «Ἄξιον καί δίκαιον».

2. Αὐτό τό «Ἄξιον καί δίκαιον», πού εἶπαν καί ὁ Ἱερέας καί ὁ λαός, μᾶς ὑπενθυμίζει, ἀγαπητοί μου ἀδελφοί, τό τέταρτο καί πέμπτο κεφάλαιο τοῦ βιβλίου τῆς Ἀποκαλύψεως. Ὁ ἀπόστολος καί εὐαγγελιστής Ἰωάννης, πού ἔγραψε τήν Ἀποκάλυψη, εἶδε τόν Παντοκράτορα Κύριο, πού καθόταν στόν οὐράνιο Θρόνο Του νά κρατάει στό δεξί Του χέρι ἕνα βιβλίο σέ σχῆμα κυλίνδρου. Το βιβλίο ἦταν σφραγισμένο μέ ἑπτά σφραγίδες ἀπό βουλοκέρι. Καί ἕνας ἄγγελος, μέ δυνατή τήν φωνή, διαλαλοῦσε καί ἔλεγε: «Ποιός εἶναι ἄξιος νά λύσει τίς σφραγίδες τοῦ βιβλίου καί νά τό ἀνοίξει;». «Καί δέν βρέθηκε κανένας – λέγει ἡ Ἀποκάλυψη – οὔτε στόν οὐρανό οὔτε στήν γῆ οὔτε κάτω ἀπό τήν γῆ, πού νά μπορεῖ νά ἀνοίξει ἤ ἔστω καί νά ἀντικρύσει τό βιβλίο». «Καί ἐγώ – λέγει ὁ Ἰωάννης – ἄρχισα νά κλαίω πολύ, πού δέν βρέθηκε κανένας νά ἀνοίξει τό βιβλίο ἤ ἔστω νά τό ἀντικρύσει». Ἀλλά ἕνας ἀπό τούς εἴκοσι τέσσερις πρεσβυτέρους, πού ἦταν μπροστά στόν Θρόνο τοῦ Θεοῦ, τοῦ εἶπε: «Μήν κλαῖς, γιατί τό Λιοντάρι ἀπό τήν φυλή τοῦ Ἰούδα, ὁ ἀπόγονος τοῦ Δαβίδ, νίκησε στήν μάχη πού ἔδωσε καί μπορεῖ νά λύσει τίς ἑπτά σφραγίδες καί νά ἀνοίξει τό βιβλίο»! Τότε, συνεχίζει νά λέει ὁ Ἰωάννης, εἶδε νά στέκεται μπροστά στόν Θρόνο τοῦ Θεοῦ ἕνα Ἀρνίο. Καί τό Ἀρνίο ἔμοιαζε νά ἦταν σφαγμένο. Τό Ἀρνίο εἶχε ἑπτά μάτια! Εἶναι τά ἑπτά πνεύματα τοῦ Θεοῦ, πού ἀποστέλλονται σέ ὅλη τήν γῆ. Τό Ἀρνίο πῆγε καί πῆρε τό κυλινδρικό βιβλίο καί τότε οἱ ἄγγελοι τοῦ οὐρανοῦ καί οἱ εἴκοσι τέσσερις πρεσβύτεροι ἔπεσαν μπροστά Του καί κρατώντας κιθάρες καί χρυσά θυμιατήρια γεμάτα θυμίαμα ἔψελναν ἕναν καινούργιο ὕμνο καί ἔλεγαν: «Εἶσαι ἄξιος νά πάρεις τό βιβλίο καί νά ἀνοίξεις τίς σφραγίδες του. Γιατί σφαγιάστηκες καί μέ τό Αἷμα Σου μᾶς ἐξαγόρασες γιά τόν Θεό»! Καταλαβαίνετε ἀπό τά λόγια αὐτά, ἀγαπητοί μου χριστιανοί, ὅτι αὐτό τό Ἀρνίο, πού εἶναι Θεός, καί γι᾿ αὐτό Τόν προσκύνησαν καί οἱ ἄγγελοι τοῦ οὐρανοῦ, Αὐτό τό Ἀρνίο, λέγω, εἶναι ὁ Ἰησοῦς Χριστός, πού σταυρώθηκε γιά ᾿μᾶς. Τό βιβλίο, τό σφραγισμένο μέ ἑπτά σφραγίδες, πού μόνος Αὐτός μποροῦσε νά τό ἀνοίξει, εἶναι τό οἰκονομικό σχέδιο τοῦ Θεοῦ γιά τήν σωτηρία τῶν ἀνθρώπων. Πραγματικά, ὅπως καί τό ἔψαλλαν οἱ ἄγγελοι τῆς Ἀποκαλύψεως, μόνον ὁ Ἰησοῦς Χριστός εἶναι «Ἄξιον καί δίκαιον» νά ὑμνεῖται σάν Σωτήρας μας, γιατί Αὐτός μόνο θυσιάστηκε γιά μᾶς καί μᾶς ἐξαγόρασε μέ τό Αἷμα Του.

Τό «Ἄξιον καί δίκαιον» λοιπόν, μέ τό ὁποῖο μπαίνουμε στήν καθ᾿ ἑαυτό Θεία Λειτουργία, καί τό ὁποῖο ὁμολόγησαν καί ὁ Ἱερέας καί ὁ λαός, αὐτό τό «Ἄξιον καί δίκαιον» εἶναι παρμένο ἀπό τήν Ἀποκάλυψη.

3. Καί τώρα μέ τήν φράση αὐτή «Ἄξιον καί δίκαιον» ἀρχίζει ὁ Ἱερέας τήν πρώτη εὐχή τῆς Θείας Εὐχαριστίας. Ἡ εὐχή αὐτή μᾶς λέει γιατί πρέπει νά εὐχαριστοῦμε τόν Θεό. Ναί, χριστιανοί μου! Πρέπει ὄχι μόνο νά παρακαλᾶμε τόν Θεό γιά τά διάφορα αἰτήματά μας, ὅπως τό κάνουμε στήν Θεία Λειτουργία, ἀλλά πρέπει καί νά εὐχαριστοῦμε τόν Θεό. Καί νά γιατί πρέπει νά εὐχαριστοῦμε τό Θεό κατά τήν ὡραία αὐτή εὐχή πού λέγει τώρα ὁ Ἱερέας. Πρῶτον· νά εὐχαριστοῦμε τόν Θεό γιά τήν δόξα Του. Διότι εἶναι «ἀνέκφραστος», εἶναι «ἀπερινόητος», εἶναι «ἀόρατος» καί «ἀκατάληπτος», εἶναι «ὁ ἀεί Ὤν». Δεύτερον· νά εὐχαριστοῦμε τόν Θεό, γιατί μᾶς ἔφερε στόν κόσμο, γιατί ἀπό τήν ἀνυπαρξία μᾶς ἔφερε στήν ὕπαρξη: «Ἐκ τοῦ μή ὄντος εἰς τό εἶναι ἡμᾶς παρήγαγε»! Τρίτον· νά εὐχαριστοῦμε ἔπειτα τόν Θεό, γιατί ἄν καί ἁμαρτήσαμε, ὅμως δέν μᾶς ἄφησε στήν ἁμαρτία, ἀλλά ἔστειλε τόν Μονογενῆ Του Υἱό, γιά νά μᾶς σώσει. Καί ἀπό χαμηλά πού ἤμαστε πεσμένοι, μᾶς ἀνέβασε ψηλά στόν οὐρανό καί μᾶς χάρισε τήν οὐράνια Βασιλεία Του. Τέταρτον, νά εὐχαριστοῦμε τόν Θεό γιά ὅλες τίς εὐεργεσίες πού μᾶς ἔδωσε, καί γιά τίς φανερές καί γιά τίς ἀφανεῖς· καί γιά ὅσες γνωρίζουμε καί γιά ὅσες δέν γνωρίζουμε. Τέλος, μᾶς λέει ἡ ὡραία αὐτή εὐχή, ἡ πρώτη εὐχή τῆς Θείας Εὐχαριστίας, νά εὐχαριστοῦμε τόν Θεό γιά τήν Θεία Λειτουργία πού τελοῦμε. Γιά τό ὅτι ὁ Θεός καταδέχεται ἀπό τά δικά μας χέρια νά Τοῦ προσφέρουμε τά Τίμια Δῶρα, ἄν καί παραστέκονται σ᾿ Αὐτόν χιλιάδες ἀρχάγγελοι καί μυριάδες ἄγγελοι, τά Χερουβείμ καί τά Σεραφείμ, τά ἑξαπτέρυγα, τά πολυόμματα, τά μετάρσια καί τά πτερωτά.

Ναί! Ὅλα τά τάγματα τῶν ἀγγέλων στόν οὐρανό ψάλλουν ὕμνο στόν Θεό, ὕμνο, πού τόν λέμε «ἐπινίκιο». Τόν λέμε ἔτσι, γιατί εἶναι ὕμνος τῆς νίκης, τοῦ θριάμβου καί τῆς δόξης τοῦ Κυρίου μας Ἰησοῦ Χριστοῦ. Μήν ξεχνᾶμε ὅτι ἡ σφραγίδα πού βάζουμε πάνω στό Πρόσφορο γράφει: ΙΗΣΟΥΣ ΧΡΙΣΤΟΣ ΝΙΚΑ, γιατί ἀπό τό Πρόσφορο ἐξάγεται ὁ Ἀμνός τοῦ Θεοῦ, ὁ Ὁποῖος, ὅπως Τόν ἔψαλλαν οἱ ἄγγελοι τῆς Ἀποκαλύψεως  πού εἴδαμε, εἰκονίζεται καί μέ Λιοντάρι, πού νίκησε στήν μάχη πού ἔδωσε κατά τῶν δυνάμεων τοῦ σκότους.  

30. Η ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΤΟΥ ΜΥΣΤΗΡΙΟΥ ΤΗΣ ΘΕΙΑΣ ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΑΣ

1. Στό προηγούμενο κήρυγμά μας, ἀδελφοί μου χριστιανοί, ἑρμηνεύοντας τήν Θεία Λειτουργία φθάσαμε στόν «ἐπινίκιο ὕμνο», στό «Ἅγιος, Ἅγιος, Ἅγιος, Κύριος Σαβαώθ πλήρης ὁ οὐρανός καί ἡ γῆ τῆς δόξης Σου». Τόν ὕμνο αὐτόν, ὅπως τό διαβάζουμε στό ἕκτο κεφάλαιο τοῦ βιβλίου τοῦ Ἠσαΐου, τόν ἔψαλλαν οἱ ἄγγελοι στόν οὐρανό μπροστά στόν θρόνο τοῦ Θεοῦ. Καί αὐτόν τόν ἴδιο ὕμνο ψέλνουμε καί ἐμεῖς οἱ ἄνθρωποι στήν Θεία Λειτουργία. Γι᾿ αὐτό καί λέγει ὁ Ἱερέας τώρα στόν Θεό: «Μετά τούτων καί ἡμεῖς τῶν μακαρίων Δυνάμεων – δηλαδή μαζί μέ τούς Ἀγγέλους τοῦ οὐρανοῦ – καί ἡμεῖς οἱ ἁμαρτωλοί βοῶμεν καί λέγομεν: “Ἅγιος, Ἅγιος, Ἅγιος, Κύριος Σαβαώθ πλήρης ὁ οὐρανός...” ». Μέ αὐτόν τόν ὕμνο, λοιπόν, ἑνώθηκε ἡ γῆ μέ τόν οὐρανό ἤ, γιά νά τό πῶ καλύτερα, ὁ οὐρανός κατέβηκε κάτω στήν γῆ καί ἡ γῆ ἀνέβηκε πάνω στόν οὐρανό! Αὐτό, χριστιανοί μου, γίνεται σέ κάθε Λειτουργία, αὐτό εἶναι τό μεγαλεῖο τῆς Θείας Λειτουργίας!

2. Τήν ὥρα πού ὁ ψάλτης λέει τόν ἐπινίκιο ὕμνο «Ἅγιος, Ἅγιος, Ἅγιος...» ὁ Ἱερέας λέει μία πολύ ὡραία εὐχή, στήν ὁποία μιλάει γιά τήν μεγάλη ἀγάπη τοῦ Θεοῦ στόν ἄνθρωπο καί πού ἡ ἀγάπη αὐτή εἶναι αὐτό ἀκριβῶς πού ζοῦμε στήν Θεία Λειτουργία. Καί ποιά, χριστιανοί μου, εἶναι ἡ μεγάλη αὐτή ἀγάπη τοῦ Θεοῦ στόν ἄνθρωπο; Ὅλα ὅσα βλέπουμε γύρω μας μιλᾶνε γιά τήν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ: Ὁ ἥλιος πού λάμπει, τά ἄστρα πού λαμπυρίζουν, τά λουλούδια πού μοσχοβολᾶνε, ὁ ἀέρας πού ἀναπνέουμε, ἡ θάλασσα ἡ γαλανή, ἡ γῆ μέ τίς τροφές πού μᾶς παρέχει, ὅλα-ὅλα μιλᾶνε γιά τήν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ σέ ᾿μᾶς. Ἀλλά ἐκεῖνο πού μιλάει περισσότερο ἀπ᾿ ὅλα γιά τήν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ εἶναι τό ὅτι ὁ Θεός Πατέρας ἔδωσε τόν Μονογενῆ Του Υἱό, τόν Κύριο ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστό, νά σταυρωθεῖ γιά ᾿μᾶς, γιά τήν σωτηρία μας. «Τόν κόσμον σου οὕτως ἠγάπησας – λέγει ὁ Ἱερέας μέ τήν εὐχή του στόν Θεό –, ὥστε τόν Υἱόν σου τόν Μονογενῆ δοῦναι, ἵνα πᾶς ὁ πιστεύων εἰς αὐτόν μή ἀπόληται, ἀλλ᾿ ἔχῃ ζωήν αἰώνιον»!

Αὐτό ἀκριβῶς τελοῦμε καί γευόμαστε στήν Θεία Λειτουργία. Τελοῦμε τήν Θυσία τοῦ Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ, αὐτή πού ἔγινε τήν Μεγάλη Παρασκευή στόν Γολγοθᾶ, αὐτή πού, ὅπως εἴπαμε, ἐκφράζει τήν μεγάλη, τήν ἀνείπωτη ἀγάπη τοῦ Θεοῦ πρός τόν ἄνθρωπο. Ἀλλά, χριστιανοί μου, ὅπως ξέρουμε ἀπό τά ἅγια Εὐαγγέλια, προτοῦ ὁ Χριστός νά σταυρωθεῖ, ἤδη τήν προηγούμενη βραδιά, πρόσφερε στούς Μαθητές Του κατά τόν Μυστικό Δεῖπνο τό Πανάγιο Σῶμα του «κλώμενο», δηλαδή τεμαχιζόμενο. Καί πρόσφερε πάλι σ᾿ αὐτούς τό Πανάγιο Αἷμα Του «ἐκχυνόμενο». Δηλαδή ὁ Χριστός, μέ ἀκατάληπτο γιά ᾿μᾶς τρόπο, πρόλαβε ὅλα τά γεγονότα τῆς Σταύρωσής Του καί ἔδωσε τόν Ἑαυτό Του, τό Σῶμα Του καί τό Αἷμα Του, νά τά κοινωνήσουν οἱ Μαθητές, σάν νά εἶχε ἤδη θυσιαστεῖ. Γι᾿ αὐτό καί ὁ Δεῖπνος πού ἔκανε μέ τούς Μαθητές Του τήν βραδιά ἐκείνη λέγεται «Μυστικός», ἐπειδή, κατά ἀνερμήνευτο τρόπο, παρουσίασε ὡς γενόμενη τήν σταυρική Θυσία τοῦ Χριστοῦ. Τήν βραδιά ἐκείνη τήν ἱερή ὁ Χριστός τέλεσε τήν Θεία Λειτουργία καί ἔδωσε τήν ἐντολή Του νά τήν τελοῦν καί οἱ Ἀπόστολοι. «Τοῦτο ποιεῖτε – τούς εἶπε – εἰς τήν ἐμήν ἀνάμνησιν».

Στήν εὐχή πού διαβάζει τώρα ὁ Ἱερέας, ὅταν ὁ ψάλτης ψάλλει τόν «ἐπινίκιο ὕμνο», λέγει γι᾿ αὐτό ἀκριβῶς πού ἔγινε κατά τόν Μυστικό Δεῖπνο. Ὅτι, δηλαδή, ὁ Χριστός τήν νύχτα ἐκείνη πῆρε στά χέρια Του τό ψωμί, τό εὐλόγησε, τό τεμάχισε καί εἶπε στούς μαθητές Του: «Λάβετε, φάγετε, τοῦτό μού ἐστι τό Σῶμα, τό ὑπέρ ὑμῶν κλώμενον εἰς ἄφεσιν ἁμαρτιῶν». Καί πῆρε ἔπειτα στά χέρια του ὁ Χριστός τό ποτήρι μέ τό κρασί, τό εὐλόγησε καί εἶπε: «Πίετε ἐξ αὐτοῦ πάντες τοῦτό ἐστι τό Αἷμά μου τό τῆς Καινῆς Διαθήκης, τό ὑπέρ ὑμῶν καί πολλῶν ἐκχυνόμενον, εἰς ἄφεσιν ἁμαρτιῶν». 

3. Αὐτά ὅλα, χριστιανοί  μου, πού εἶπε μέχρι τώρα ὁ Ἱερέας εἶναι ἀναμνηστικά τῆς συστάσεως τῆς Θείας Λειτουργίας. Ἀλλά τώρα ἀμέσως ἐρχόμαστε στήν προσφορά τῆς ἴδιας τῆς Θείας Λειτουργίας, στήν προσφορά δηλαδή τῆς Θυσίας τοῦ Χριστοῦ γιά ᾿μᾶς. Γι᾿ αὐτό ἀμέσως τώρα λαμβάνοντας ὁ Ἱερέας ἀπό τήν Ἁγία Τράπεζα σταυροειδῶς τό Ἅγιο Ποτήριο καί τό Ἅγιο Δισκάριο τά ὑψώνει καί λέει: «Τά Σά ἐκ τῶν Σῶν Σοί προσφέρομεν κατά πάντα καί διά πάντα». «Τά Σά ἐκ τῶν Σῶν!». Δικά Του εἶναι αὐτά πού προσφέρουμε, τό ψωμί καί τό κρασί. Αὐτός ἔστειλε τήν βροχούλα καί ἔδωσε κατάλληλο καιρό καί ἡ γῆ ἔδωσε τό σιτάρι καί τά ἀμπέλια τό κρασί. Καί ἐμεῖς, ὡς εὐγνωμοσύνη  εὐχαριστίας μας στόν Θεό, μέ τό εἶδος τοῦ ψωμιοῦ καί τοῦ κρασιοῦ, πού εἶναι στό Ἅγιο Δισκάριο καί στό Ἅγιο Ποτήριο, προσφέρουμε ὅλη τήν κτίση στόν Θεό. Καί ἡ κτίση θεώνεται! Αὐτός ἦταν ἀπό τήν ἀρχή ὁ σκοπός τοῦ ἀνθρώπου, ἀγαπητοί μου: Νά θεωθεῖ ὁ ἴδιος καί νά προσφέρει ὅλη τήν κτίση στόν Θεό. Γι᾿ αὐτό καί ὁ ἄνθρωπος ἔχει σῶμα, πού στό σῶμα του εἶναι ὅλη ἡ κτίση. Αὐτόν τόν σκοπό του ὅμως ὁ ἄνθρωπος, μέ τήν ἁμαρτία πού ἔκανε, δέν τόν πέτυχε· γι᾿ αὐτό καί ὁ Υἱός τοῦ Θεοῦ, ὁ Χριστός μας, ἔγινε ἄνθρωπος, γιά νά πετύχει αὐτό πού ἀποτύχαμε ἐμεῖς νά πράξουμε. Καί αὐτό γίνεται στήν Θεία Λειτουργία. Ἀλλά θά συνεχίσουμε στό ἑπόμενο κήρυγμά μας. 

(Συνεχίζεται)