Ο AΓΙΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ Ο ΔΑΜΑΣΚΗΝΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΛΗΘΗ ΓΝΩΣΗ

«Οὐδέν τῆς (ἀληθοῦς) γνώσεώς ἐστι τιμιώτερον»

Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Δαμασκηνοῦ

Τίποτε δέν εἶναι πιό πολύτιμο ἀπό τήν γνώση, ἡ ὁποία εἶναι τό φῶς τῆς λογικῆς ψυχῆς. Ἀντίθετα ἡ ἄγνοια εἶναι σκοτάδι καί κάνει τόν λογικό ἄνθρωπο χειρότερο καί ἀπό τά ἄλογα ζῶα. Καί ὡς «γνώση» βεβαίως δέν μπορεῖ νά ἐννοεῖ κανείς τίποτε ἄλλο ἀπό τήν πραγματική γνώση τῶν ὄντων. Γιατί ἡ ψευδής γνώση εἶναι ἄγνοια μᾶλλον, παρά γνώση καί παρουσιάζει ὡς πραγματικό κάτι τό ὁποῖο εἶναι ἀνύπαρκτο.

Ὁ ἄνθρωπος ἔχει νοῦ δεκτικό τῆς γνώσεως. Ἀλλά δέν ἔχει ἀφ᾽ ἑαυτοῦ τήν γνώση καί χρειάζεται
κάποιον νά τόν διδάξει. Ὁ ἀψευδής διδάσκαλος γιά τήν ἀλήθεια εἶναι ὁ Χριστός, ἡ ἐνυπόστατος σοφία καί ἀλήθεια. Τήν φωνή Του ἀκοῦμε ἀπό τίς θεῖες Γραφές. Ἄς προσέλθουμε λοιπόν μέ εἰλικρίνεια, χωρίς νά θολώνουμε τό νοερό μάτι τῆς ψυχῆς μας μέ τά πάθη, γιά νά μπορέσουμε νά ἀτενίσουμε τήν ἀλήθεια καί ἄς κρούσουμε τήν «θύρα τοῦ νυμφῶνος», ἄς διαβάσουμε δηλαδή τά ἱερά κείμενα, γιά νά εἰσέλθουμε στόν νυμφῶνα, στό κρυμμένο κάλλος τῶν νοημάτων, καί νά κατατρυφήσουμε στόν πλοῦτο τῶν Γραφῶν. Ἄν ζητήσουμε καί ἐρευνήσουμε, θά λάβουμε αὐτό πού ζητοῦμε, γιατί «πᾶς ὁ αἰτῶν λαμβάνει καί ὁ ζητῶν εὑρίσκει καί τῷ κρούοντι ἀνοιγήσεται».

«Οὐδέν τῆς γνώσεώς ἐστι τιμιώτερον· ἡ γάρ γνῶσις φῶς ἐστι ψυχῆς λογικῆς· τό ἔμπαλιν, ἡ ἄγνοια, σκότος. Ὡς γάρ ἡ φωτός στέρησις σκότος ἐστίν, οὕτω καί ἡ τῆς γνώσεως στέρησις λογισμοῦ σκότος ἐστίν· ἀλόγων μέν γάρ ἡ ἄγνοια ἴδιον· λογικῶν δέ, ἡ γνῶσις. ᾯ τοίνυν μή πάρεστι γνῶσις, γνωστικῷ κατά φύσιν ὄντι, καί ἐπιστημονικῷ, οὗτος, κατά φύσιν ὤν λογικός, ἐξ ἀμελοῦς καί ραθύμου ψυχῆς ἀλόγων ἐστί χείρων· γνῶσιν δέ φημί, τήν ἀληθῆ τῶν ὄντων γνῶσιν· τῶν γάρ ὄντων αἱ γνώσεις. Ἡ ψευδής γνῶσις ὡς τοῦ μή ὄντος οὗσα γνῶσις, ἄγνοια μᾶλλον, ἤπερ γνῶσίς ἐστι. Τό γάρ ψεῦδος ἕτερον οὐδέν, ἤ τό μή ὄν καθέστηκεν. Ἐπειδή τοίνυν οὐ γυμνῇ τῇ ψυχῇ ζῶμεν, ἀλλ᾽ ὥσπερ ὑπό παραπετάσματι τῷ σαρκίῳ καλυπτομένη ἡμῶν ψυχή, νοῦν μέν ὁρῶντα καί γνωστικόν, οἷον ὀφθαλμόν κέκτηται, καί δεκτικόν τῆς τῶν ὄντων γνώσεως καί ἐπιστήμης, οὐκ οἴκοθεν δέ γνῶσιν καί τήν ἐπιστήμην ἔχει, ἀλλά δεῖται τοῦ διδάξοντος· προσέλθωμεν τῷ ἀψευδεῖ διδασκάλῳ τῇ ἀληθείᾳ. Χριστός δέ ἐστιν ἡ ἐνυπόστατος σοφία τε καί ἀλήθεια, ἐν ᾧ πάντες εἰσίν οἱ θησαυροί τῆς γνώσεως οἱ ἀπόκρυφοι· ὅς ἐστιν ἡ τοῦ Θεοῦ καί Πατρός σοφία καί δύναμις καί τῆς φωνῆς αὐτοῦ διά τῶν θείων Γραφῶν ἀκούσωμεν καί μάθωμεν τήν πάντων τῶν ὄντων γνῶσιν τήν ἀληθῆ· προσερχόμενοι ἐπιμελῶς καί εἰλικρινῶς προσιῶμεν, μή ἀμβλύνοντες ἡμῶν τό νοερόν τῆς ψυχῆς ὄμμα τοῖς πάθεσι· μόλις γάρ ἄν καθαρωτάτῳ καί διειδεστάτῳ ὀφθαλμῷ τρανῶς ἀτενίσαι τις τῇ ἀληθείᾳ δυνήσεται· “εἰ τό ἐν ἡμῖν φῶς”, ἤτοι ὁ νοῦς, “σκότος, τό σκότος πόσον;” Ὅλῃ ψυχῇ καί πάσῃ διανοίᾳ προσέλθωμεν. Ὡς γάρ ἀδύνατον, ὀφθαλμόν συχνῶς περιστρεφόμενον καί περιαγόμενον, τρανῶς ἀτενίσαι τῷ ὁρατῷ, ἀλλά δεῖ προσεχές τό ὄμμα ἐνεργῆσαι τῷ βλεπομένῳ, οὕτω πᾶσαν λογισμοῦ ζάλην ἀποσεισάμενοι, ἀΰλως προσέλθωμεν τῇ ἀληθείᾳ. Προσερχόμενοι καί μέχρι πύλης φθάνοντες, μή ἀρκεσθῶμεν, ἀλλά εὐτόνως κρούσωμεν, ὡς ἄν ἀνοιχθείσης ἡμῖν τῆς τοῦ νυμφῶνος θύρας, καί ἴδωμεν τά ἐν αὐτῷ κάλλη. Πύλη μέν οὖν ἐστι τό γράμμα· ὁ δέ ἐντός τῆς πύλης νυμφών, τό κεκρυμμένον ὑπ᾽ αὐτοῦ τῶν νοημάτων κάλλος, ἤτοι τῆς ἀληθείας τό Πνεῦμα. Εὐτόνως κρούσωμεν, ἀνάγνωμεν ἅπαξ, δίς, πολλάκις· καί οὕτως ὀρύσσοντες, τόν θησαυρόν τῆς γνώσεως εὑρήσομεν καί τοῦ πλούτου κατατρυφήσομεν. Ζητήσωμεν, ἐρευνήσωμεν· ἀνακρίνωμεν, ἐρωτήσωμεν. “Πᾶς γάρ ὁ αἰτῶν λαμβάνει καί ὁ ζητῶν εὑρίσκει καί τῷ κρούοντι ἀνοιγήσεται” (Ματθ. 7,8). Καί “Ἐπερώτησον τόν πατέρα σου καί ἀναγγελεῖ σοι” (Δευτ. 32,7)...» 

(Ἰωάννου τοῦ Δαμασκηνοῦ, Κεφάλαια φιλοσοφικά, Α´ Περί γνώσεως, MPG 94,529.532)