ΣΥΝΤΟΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ (2)

Πηγές τῆς Ἐκκλησιαστικῆς Ἱστορίας

Ἀπό ποῦ ἀντλοῦμε στοιχεῖα γιά τήν ἱστορία τῆς Ἐκκλησίας μας;

Πηγές γιά τήν πρώτη περίοδο τῆς Ἐκκλησιαστικῆς ἱστορίας εἶναι κυρίως τά Πρακτικά τῶν Οἰκουμενικῶν καί Τοπικῶν Συνόδων, τά διασωθέντα Βαπτιστήρια Σύμβολα τῶν κατά τόπους Ἐκκλησιῶν, οἱ Ἱεροί Κανόνες, ἡ πατερική γραμματεία, οἱ λειτουργικοί τύποι, ἡ ὑμνογραφία, τά Τυπικά τῶν μοναστηρίων, ἡ περί τά ἐκκλησιαστικά πολιτειακή νομοθεσία, ἡ πλούσια συνοδική καί ἐπισκοπική ἐπιστολογραφία, οἱ εἰδικές ἐκκλησιαστικές ἱστορίες, οἱ χρονογραφίες, τά χρονικά, οἱ πραγματεῖες ἱστορικοῦ χαρακτήρα, οἱ Βίοι τῶν ἁγίων, τά Μαρτύρια, τά μαρτυρολόγια, ἡ σύγχρονη πρός τά γεγονότα ἐκκλησιαστική γραμματεία, τά ἀρχαιολογικά μνημεῖα χριστιανικῆς τέχνης, οἱ ἐπιγραφές, τά νομίσματα καί κάθε τι πού μπορεῖ νά μᾶς προσφέρει στοιχεῖα γιά τήν ἀξιολόγηση τῶν ἱστορικῶν γεγονότων.

Σημαντικές ἐκδόσεις

Τά περισσότερα ἀπό τά διασωθέντα ἔργα ἑλλήνων ἐκκλησιαστικῶν συγγραφέων ἔχουν ἐκδοθεῖ ἀπό τόν J.P. Migne στήν Σειρά Patrologiae cursus completus, series Graeca (σύντμηση PG ἤ ΜPG), τ. 161, 1857-1866.

Οἱ μέχρι τό τέλος τοῦ Δ´ αἰ. ἐκκλ. συγγραφεῖς περιλαμβάνονται καί στό ἔργο τῆς Ἀποστολικῆς Διακονίας τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος «Βιβλιοθήκη Ἑλλήνων Πατέρων καί Ἐκκλησιαστικῶν Συγγραφέων» (σύντμηση ΒΕΠΕΣ).

Τά διασωθέντα ἔργα τῶν λατίνων ἐκκλ. συγγραφέων περιελήφθησαν στήν ἔκδοση τοῦ J.P. Migne, Patrologiae cursus completus, series Latina (PL ἤ MPL), τ. 221, 1844-1864.

Οἱ ἀνατολικοί ἐκκλ. συγγραφεῖς περιλαμβάνοντα στήν ἔκδοση τῶν R. Graffin-F. Nau, Patrologia Orientalis (PO), Paris 1903 ἑξ.

Τά διασωθέντα πρακτικά καί ἔγγραφα τῶν Οἰκουμενικῶν καί τῶν τοπικῶν συνόδων περιελήφθησαν στήν ἔκδοση J.D. Mansi, Sacrorum conciliorum nova et amplissima collectio (MANSI), 1859 ἑξ.

Τά πρακτικά τῶν Οἰκουμενικῶν Συνόδων Γ´ τῆς Ἐφέσου καί Δ´ τῆς Χαλκηδόνας ἐκδόθηκαν ἀπό τόν E. Schwartz, Acta Consiliorum Oecumenicorum (ACO), 1914 ἑξ.

Τά Μαρτυρολόγια καί οἱ Βίοι ἁγίων περιλαμβάνονται στήν ἔκδοση τῶν Βολλανδιστῶν, Acta Sanctorum 1643-1931.

Κατάλογο τῶν ἁγιολογικῶν κειμένων πού ἐκδόθηκαν μέχρι τό 1957 βλ. στήν ἔκδοση τοῦ F. HALKIN, Biblioteca hagiografica graeca, τ. 3, 1957.

Οἱ ἑλληνικές καί λατινικές ἐπιγραφές ἐκδόθηκαν σέ εἰδικά Corpus τῆς Ἀκαδημίας τοῦ Βερολίνου (Corpus inscriptionum graecorum, τ. 4, 1828-1877 καί Corpus inscriptionum latinorum, 1863 ἑξ.)

Οἱ κυριότερες νομικές πηγές ἐκδόθηκαν ἀπό τούς Th. MOMMSEN-P. MEYER (Codex Theodosianus, τ. 2, 1904-1905), ἀπό τόν P. KRUEGER (Codex Justinianus, 1888) καί ἀπό τούς K. SCHOELL-G. KROLL (Novellae, 1895).

Οἱ κανόνες τῶν Οἰκουμενικῶν καί Τοπικῶν Συνόδων ἐκδόθηκαν μέ τά σχόλια τῶν ὀρθοδόξων κανονολόγων ἀπό τούς Γ. ΡΑΛΛΗ - Μ. ΠΟΤΛΗ, Σύνταγμα τῶν θείων καί ἱερῶν κανόνων, τ. 6, 1954.

Ἀρχαῖοι ἱστορικοί

Ἐπίσης στήν Ἐκκλησία μας ἤδη ἀπό τόν 4ο αἰ. ξεκίνησε μία προσπάθεια ἀνάπτυξης τῆς ἐκκλησιαστικῆς ἱστοριογραφίας. Πατέρας τῆς ἐκκλ. ἱστοριογραφίας θεωρεῖται ὁ ΕΥΣΕΒΙΟΣ Καισαρείας τῆς Παλαιστίνης, ὁ ὁποῖος ἔγραψε Ἐκκλησιαστική Ἱστορία σέ 10 βιβλία, ἡ ὁποία καλύπτει τούς τρεῖς πρώτους αἰῶνες.

Τό ἔργο τοῦ Εὐσεβίου μεταφράστηκε στήν Λατινική ἀπό τόν ΡΟΥΦΙΝΟ (403). Τό ἔργο τοῦ Εὐσεβίου τό συνέχισαν οἱ ΓΕΛΑΣΙΟΣ Καισαρείας τῆς Παλαιστίνης, ΦΙΛΙΠΠΟΣ Σιδίτης, ΦΙΛΟΣΤΟΡΓΙΟΣ (ἀρειανόφρων), ΣΩΚΡΑΤΗΣ, ΣΩΖΟΜΕΝΟΣ καί ΘΕΟΔΩΡΗΤΟΣ Κύρου, ΗΣΥΧΙΟΣ ὁ Ἱεροσολυμίτης, ΣΟΥΛΠΙΚΙΟΣ ΣΕΒΗΡΟΣ, ΠΑΥΛΟΣ ΟΡΩΣΙΟΣ, ΙΣΙΔΩΡΟΣ ΣΕΒΙΛΛΗΣ, κ.ἄ.

Μερικά σημαντικά σύγχρονα ἔργα (στήν ἑλληνική γλώσσα)

ΒΛ. ΙΩ. ΦΕΙΔΑ, Ἐκκλησιαστική Ἱστορία

ΧΡ. ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ, Ἱστορία τῆς Ἐκκλησίας Ἱεροσολύμων

ΓΕΡ. ΚΟΝΙΔΑΡΗ, Γενική Ἐκκλησιαστική Ἱστορία

ΒΑΣ. ΣΤΕΦΑΝΙΔΟΥ, Ἐκκλησιαστική Ἱστορία

(Γιά περισσότερα μπορεῖ κανείς νά ἀνατρέξει στήν Ἐκκλ. Ἱστορία τοῦ Β. Φειδᾶ)