ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΤΙΜΗΣ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΛΕΙΨΑΝΩΝ ΤΟΥΣ

Τούς ἁγίους πρέπει νά τούς τιμᾶμε, κατά τόν ἅγιο Ἰωάννη τόν Δαμασκηνό, ὡς φίλους τοῦ Χριστοῦ, ὡς τέκνα καί κληρονόμους Θεοῦ. Ἐάν δέ ὁ Δημιουργός τῶν ἁπάντων καί Κύριος λέγεται καί «Βασιλεύς βασιλευόντων καί Κύριος κυριευόντων» καί «Θεός θεῶν», ὁπωσδήποτε καί οἱ ἅγιοι ὀνομάζονται καί αὐτοί θεοί καί κύριοι καί βασιλεῖς, γιατί γι᾽ αὐτούς ὁ Θεός εἶναι καί λέγεται καί Θεός καί Κύριος καί Βασιλεύς. Γιατί «Ἐγώ εἶμαι – λέγει στόν Μωυσῆ – Θεός τοῦ Ἀβραάμ καί Θεός τοῦ Ἰσαάκ καί Θεός τοῦ Ἰακώβ». Καί, ὅπως λέει πάλι ἡ Ἁγία Γραφή, ὁ Θεός ἔκανε τόν Μωυσῆ «θεό τοῦ Φαραώ». Ὀνομάζει δέ ἡ Γραφή τούς ἁγίους θεούς καί βασιλεῖς καί κυρίους ὄχι κατά τήν φύση, ἀλλά ἐπειδή βασίλευσαν καί κυρίευσαν τά πάθη καί φύλαξαν ἀπαραχάρακτη τήν ὁμοίωση τῆς θείας εἰκόνας, κατά τήν ὁποία καί εἶχαν δημιουργηθεῖ. Καί ἐπίσης ἐπειδή ἑνώθηκαν μέ τόν Θεό κατά τήν προαίρεσή τους καί δέχτηκαν Αὐτόν ὡς ἔνοικο μέσα τους καί μέ τήν μέθεξη Αὐτοῦ ἔγιναν κατά χάρη, ὅ,τι αὐτός εἶναι κατά φύση. Πῶς λοιπόν δέν πρέπει νά τιμᾶμε αὐτούς πού ἔγιναν δοῦλοι καί φίλοι καί υἱοί τοῦ Θεοῦ; 

Αὐτοί ἔγιναν καθαροί οἴκοι τοῦ Θεοῦ. Γιατί ὁ Θεός λέγει: «Θά κατοικήσω καί θά περπατήσω μέσα τους καί θά εἶμαι αὐτῶν Θεός». Ἡ Γραφή λοιπόν λέγει ὅτι «οἱ ψυχές τῶν δικαίων εἶναι στά χέρια τοῦ Θεοῦ καί δέν θά ἀγγίξει αὐτούς ὁ θάνατος». Γιατί ὁ θάνατος τῶν ἁγίων εἶναι μᾶλλον ὕπνος παρά θάνατος. Γιατί «ἐκοπίασαν εἰς τόν αἰῶνα καί θά ζοῦν γιά πάντα». Καί «εἶναι τίμιος ἐνώπιον τοῦ Κυρίου ὁ θάνατος τῶν ὁσίων Αὐτοῦ». Τί λοιπόν τιμιώτερο ὑπάρχει ἀπό τό νά εἶναι κάποιος στά χέρια τοῦ Θεοῦ; Γιατί ὁ Θεός εἶναι ζωή καί φῶς καί αὐτοί πού εἶναι στά χέρια τοῦ Θεοῦ βρίσκονται σέ ζωή καί σέ φῶς.

Γιά τό ὅτι δέ καί διά τοῦ νοῦ καί στά σώματά τους κατοίκησε ὁ Θεός, λέγει ὁ Ἀπόστολος: «Δέν γνωρίζετε ὅτι τά σώματά σας εἶναι ναός τοῦ ἐνοικοῦντος μέσα σας Ἁγίου Πνεύματος;». Καί: «Ἐάν κάποιος φθείρει τόν ναό τοῦ Θεοῦ, θά φθείρει αὐτόν ὁ Θεός»; Πῶς λοιπόν δέν θά τιμήσουμε τούς ἔμψυχους ναούς τοῦ Θεοῦ, τά ἔμψυχα τοῦ Θεοῦ σκηνώματα; Αὐτοί παραστέκουν μέ παρρησία, ζῶντες στόν ἅγιο Θεό!

Ὁ Δεσπότης Χριστός μᾶς ἔδωσε ὡς σωτήριες πηγές τά λείψανα, τά ὁποῖα πολυτρόπως πηγάζουν τίς εὐεργεσίες καί βρύουν μύρο εὐωδίας. Κανείς νά μήν ἀπιστεῖ! Γιατί ἄν ἀπό σκληρή πέτρα στήν ἔρημο ἐπήγασε νερό, ἐπειδή τό ἤθελε ὁ Θεός, καί πήγασε νερό ἐπίσης ἀπό σιαγόνα ὄνου γιά τόν διψῶντα Σαμψών, πρέπει νά ἀπιστοῦμε γιά τό ὅτι ἀπό μαρτυρικά λείψανα ἀναβλύζει εὐῶδες μύρο; Σέ καμμία περίπτωση, ἀφοῦ γνωρίζουμε τήν δύναμη τοῦ Θεοῦ καί τήν παρ᾽ αὐτοῦ τιμή τῶν ἁγίων.

Κατά τόν μωσαϊκό νόμο καθένας πού ἄγγιζε νεκρό καθίστατο ἀκάθαρτος, ἀλλά οἱ ἅγιοι δέν εἶναι νεκροί! Γιατί ἀφ᾽ ὅτου ἡ αὐτοζωή, ὁ αἴτιος τῆς ζωῆς, συγκαταριθμήθηκε μεταξύ τῶν νεκρῶν, αὐτούς πού κοιμήθηκαν μέ τήν ἐλπίδα τῆς ἀναστάσεως καί τήν πίστη σ᾽ Αὐτόν, δέν τούς ὀνομάζουμε νεκρούς. Γιατί νεκρό σῶμα πῶς μπορεῖ νά θαυματουργεῖ; Πῶς λοιπόν δι᾽ αὐτῶν φεύγουν οἱ δαίμονες, ἀπομακρύνονται οἱ νόσοι, θεραπεύονται οἱ ἀσθενεῖς, οἱ τυφλοί ξαναβλέπουν, οἱ λεπροί καθαρίζονται, οἱ πειρασμοί καί οἱ ἀνίες λύονται, κάθε τι καλό δίδεται ἀπό τόν Πατέρα τῶν φώτων (δηλαδή τόν Θεό) δι᾽ αὐτῶν σέ αὐτούς πού μέ ἀδίστακτη πίστη τό ζητοῦν; Πόσα θά ἔκανες γιά νά βρεῖς προστάτη, πού νά σέ παρουσιάσει σέ θνητό βασιλέα καί νά μιλήσει ὑπέρ σου πρός αὐτόν; Τούς προστάτες λοιπόν τοῦ γένους παντός, αὐτούς πού προσεύχονται στόν Θεό γιά μᾶς, δέν πρέπει νά τιμᾶμε; Βεβαίως καί πρέπει νά τούς τιμᾶμε, νά ἐγείρουμε ναούς στόν Θεό στό ὄνομά τους, νά τούς φέρουμε δῶρα, νά τιμᾶμε τίς μνῆμες τους καί νά εὐφραινόμαστε πνευματικῶς σ᾽ αὐτές. Αὐτοί πού λατρεύουν τόν Θεό εὐφραίνονται βεβαίως μέ αὐτούς μέ τούς ὁποίους δοξάζεται ὁ Θεός καί βδελύσσονται αὐτούς τούς ὁποίους βδελύσσεται ὁ Θεός...

Τό κείμενο τοῦ ἁγ. Ἰωάννου τοῦ Δαμασκηνοῦ:

«Τιμητέον τούς ἁγίους ὡς φίλους Χριστοῦ, ὡς τέκνα καί κληρονόμους Θεοῦ, ὥς φησιν Ἰωάννης ὁ θεολόγος καί εὐαγγελιστής· “Ὅσοι δέ ἔλαβον αὐτόν, ἔδωκεν αὐτοῖς ἐξουσίαν τέκνα Θεοῦ γενέσθαι (Ἰω. 1,12). Ὥστε οὐκ εἰσίν ἔτι δοῦλοι, ἀλλ᾽ υἱοί· εἰ δέ υἱοί καί κληρονόμοι, κληρονόμοι μέν Θεοῦ, συγκληρονόμοι δέ Χριστοῦ (Γαλ. 4,7. Ρωμ. 8,17). Καί ὁ Κύριος ἐν τοῖς ἱεροῖς Εὐαγγελίοις τοῖς ἀποστόλοις φησίν· “ὑμεῖς φίλοι μού ἐστε. Οὐκ ἔτι καλῶ ὑμᾶς δούλους· ὁ γάρ δοῦλος οὐκ οἶδε τί ποιεῖ αὐτοῦ ὁ κύριος” (Ἰω. 15,14.15). Εἰ δέ καί Βασιλεύς βασιλευόντων καί Κύριος κυριευόντων καί Θεός θεῶν, ὁ Δημιουργός τῶν ἁπάντων καί Κύριος λέγεται (Ἀποκ. 19,16. Ψαλμ. 49,1), πάντως καί οἱ ἅγιοι, θεοί τε καί κύριοι καί βασιλεῖς. Τούτων Θεός ὁ Θεός, καί Κύριος καί Βασιλεύς ἐστί τε καί λέγεται. “Ἐγώ γάρ εἰμι”, φησί τῷ Μωυσῇ, “Θεός Ἀβραάμ καί Θεός Ἰσαάκ καί Θεός Ἰακώβ” (Ἐξ. 3,6). Καί θεόν Φαραώ τόν Μωυσῆν ὁ Θεός ἐποίησεν (Ἐξ. 7,1). Θεούς δέ λέγω καί βασιλεῖς καί κυρίους, οὐ φύσει, ἀλλ᾽ ὡς τῶν παθῶν βασιλεύσαντας καί κυριεύσαντας, καί τήν τῆς θείας εἰκόνος ὁμοίωσιν, καθ᾽ ἥν καί γεγένηνται, ἀπαραχάρακτον φυλάξαντας· βασιλεύς γάρ λέγεται καί ἡ τοῦ βασιλέως εἰκών· καί ὡς ἑνωθέντας Θεῷ κατά προαίρεσιν, καί τοῦτον δεξαμένους ἔνοικον, καί τῇ τούτου μεθέξει γεγονότας χάριτι, ὅπερ αὐτός ἐστι φύσει. Πῶς οὖν οὐ τιμητέον τούς θεράποντας καί φίλους καί υἱούς τοῦ Θεοῦ χρηματίσαντας; Ἡ γάρ πρός τούς εὐγνώμονας τῶν ὁμοδούλων τιμή ἀπόδειξιν ἔχει τῆς πρός τόν κοινόν Δεσπότην εὐνοίας.

Οὗτοι ταμεῖα Θεοῦ καί καθαρά γεγόνασι καταγώγια· “Ἐνοικήσω γάρ ἐν αὐτοῖς καί ἐμπεριπατήσω”, φησίν ὁ Θεός, “καί ἔσομαι αὐτῶν Θεός” (Λευιτ. 26,12. Β´ Κορ. 6,16). Ὅτι μέν οὖν “ψυχαί δικαίων ἐν χειρί Θεοῦ καί οὐ μή ἅψηται αὐτῶν ὁ θάνατος”, φησίν ἡ θεία Γραφή (Σοφ. Σολ. 3,1). Ὁ θάνατος γάρ τῶν ἁγίων ὕπνος μᾶλλόν ἐστιν ἤ θάνατος. “Ἐκοπίασαν γάρ εἰς τόν αἰῶνα καί ζήσονται εἰς τέλος” (Ψαλμ. 48,9.10). Καί “τίμιος ἐναντίον Κυρίου ὁ θάνατος τῶν ὁσίων αὐτοῦ”. Τί οὖν τιμιώτερον τοῦ ἐν χειρί εἶναι Θεοῦ; Ζωή γάρ ἐστιν ὁ Θεός καί φῶς καί οἱ ἐν χειρί Θεοῦ ὄντες ἐν ζωῇ καί φωτί ὑπάρχουσιν.

Ὅτι δέ καί διά τοῦ νοῦ καί τοῖς σώμασιν αὐτῶν ἐνῴκησεν ὁ Θεός, φησίν ὁ Ἀπόστολος· “Οὐκ οἴδατε ὅτι τά σώματα ὑμῶν ναός τοῦ ἐνοικοῦντος ἐν ὑμῖν ἁγίου Πνεύματός ἐστιν;” “Ὁ δέ Κύριος τό Πνεῦμά ἐστι”. Καί “Εἴ τις τόν ναόν τοῦ Θεοῦ φθείρει, φθερεῖ τοῦτον ὁ Θεός” (Α´ Κορ. 3,16. Β´ Κορ. 3,17). Πῶς οὖν οὐ τιμητέον τούς ἐμψύχους ναούς τοῦ Θεοῦ, τά ἔμψυχα τοῦ Θεοῦ σκηνώματα; Οὗτοι ζῶντες ἐν παρρησίᾳ τῷ Θεῷ παρεστήκασι.

Πηγάς ἡμῖν σωτηρίους ὁ Δεσπότης Χριστός τά τῶν ἁγίων παρέσχετο λείψανα, πολυτρόπως τάς εὐεργεσίας πηγάζοντα, μύρον εὐωδίας βρύοντα· καί μηδείς ἀπιστείτω. Εἰ γάρ ἐξ ἀκροτόμου καί στερεᾶς πέτρας ὕδωρ ἐν ἐρήμῳ ἐπήγασε, βουλομένου Θεοῦ (Ἐξ. 17,6), καί ἐκ σιαγόνος ὄνου τῷ Σαμψών διψῶντι (Κριτ. 15,17 ἑξ.) ἐκ μαρτυρικῶν λειψάνων μύρον εὐῶδες ἀναβλύζειν ἄπιστον; Οὐδαμῶς, τοῖς γε εἰδόσι τήν τοῦ Θεοῦ δύναμιν καί τήν τῶν ἁγίων παρ᾽ αὐτοῦ τιμήν.

Ἐν τῷ νόμῳ πᾶς ὁ ἁπτόμενος νεκροῦ ἀκάθαρτος ἐχρημάτιζεν (Ἀριθμ. 19,11), ἀλλ᾽ οὐχ οὖτοι νεκροί. Ἀφ᾽ οὗ γάρ ἡ αὐτοζωή, ὁ τῆς ζωῆς αἴτιος, ἐν νεκροῖς ἐλογίσθη, τούς ἐπ᾽ ἐλπίδι ἀναστάσεως καί τῇ εἰς αὐτόν πίστει κοιμηθέντας, οὐ νεκρούς προσαγορεύομεν. Νεκρόν γάρ σῶμα πῶς θαυματουργεῖν δύναται; Πῶς οὖν δι᾽ αὐτῶν δαίμονες ἀπελαύνονται, νόσοι φυγαδεύονται, ἀσθενεῖς θεραπεύονται, τυφλοί ἀναβλέπουσι, λεπροί καθαίρονται, πειρασμοί καί ἀνίαι λύονται, πᾶσα δόσις ἀγαθή ἐκ τοῦ Πατρός τῶν φώτων (Ἰακ. 1,17) δι᾽ αὐτῶν τοῖς ἀδιστάκτῳ πίστει αἰτοῦσι κάτεισι; Πόσα ἄν ἔκαμες, ἵνα προστάτην εὕρῃς θνητῷ σε βασιλεῖ προσάγοντα, καί ὑπέρ σοῦ πρός αὐτόν τούς λόγους ποιούμενον; Τούς οὖν προστάτας τοῦ γένους παντός, τούς τῷ Θεῷ ὑπέρ ἡμῶν τάς ἐντεύξεις ποιουμένους, οὐ τιμητέον; Ναί μήν τιμητέον, ναούς ἐγείροντας τῷ Θεῷ ἐπί τῷ τούτων ὀνόματι, καρποφορίας προσάγοντας, τάς τούτων μνήμας γεραίροντας καί ἐν αὐτοῖς εὐφαινομένους πνευματικῶς, ἵνα οἰκεία τῶν συγκαλούντων ἡ εὐφροσύνη γένηται, ἵνα μή θεραπεύειν πειρώμενοι, τοὔμπαλιν αὐτούς παροργίσωμεν. Οἷς μέν γάρ Θεός θεραπεύεται, καί οἱ τούτου θεράποντες εὐφρανθήσονται· οἷς δέ προσοχθίζει Θεός καί οἱ τούτου προσοχθιοῦσιν ὑπασπισταί. Ἐν ψαλμοῖς καί ὕμνοις καί ᾠδαῖς πνευματικαῖς καί κατανύξει καί τῶν δεομένων ἐλέῳ, τούς ἁγίους πιστοί θεραπεύσωμεν, οἷς μάλιστα καί Θεός θεραπεύεται. Στήλας αὐτοῖς ἐγείρωμεν, ὁρωμένας τε εἰκόνας καί αὐτοί ἔμψυχοι στῆλαι αὐτῶν καί εἰκόνες τῇ τῶν ἀρετῶν μιμήσει γενώμεθα. Τήν Θεοτόκον, ὡς κυρίως καί ἀληθῶς Θεοῦ Μητέρα τιμήσωμεν. Τόν προφήτην Ἰωάννην ὡς πρόδρομον καί βαπτιστήν, ἀπόστολόν τε καί μάρτυρα. Οὔτε γάρ ἐν γεννητοῖς γυναικῶν μείζων Ἰωάννου ἐγήγερται, ὡς ὁ Κύριος ἔφησε, καί τῆς βασιλείας αὐτός πρῶτος κήρυξ γεγένηται. Τούς ἀποστόλους ὡς ἀδελφούς τοῦ Κυρίου καί αὐτόπτας καί ὑπηρέτας τῶν αὐτοῦ παθημάτων, οὗς καί προγνούς προώρισε συμμόρφους τῆς εἰκόνος τοῦ Υἱοῦ αὐτοῦ ὁ Θεός καί Πατήρ· πρῶτον ἀποστόλους, δεύτερον προφήτας, τρίτον ποιμένας καί διδασκάλους· τούς τε Κυρίου μάρτυρας ἐκ παντός τάγματος ἐκλελεγμένους, ὡς στρατιώτας Χριστοῦ καί τό αὐτοῦ πεπωκότας ποτήριον, τότε ζωοποιοῦ αὐτοῦ θανάτου βαπτισθέντας βάπτισμα, ὡς κοινωνούς τῶν παθημάτων αὐτοῦ καί τῆς δόξης· ὧν ταξίαρχος ὁ πρωτοδιάκονος Χριστοῦ καί ἀπόστολος καί πρωτομάρτυς Στέφανος· καί τούς ὁσίους πατέρας ἡμῶν, τούς θεοφόρους ἀσκητάς, τούς τό χρονιώτερον καί ἐπιπονώτερον μαρτύριον τῆς συνειδήσεως διαθλήσαντας· οἵ περιῆλθον ἐν μηλωταῖς, ἐν αἰγείοις δέρμασιν, ὑστερούμενοι, θλιβόμενοι, κακουχούμενοι, ἐν ἐρημίαις πλανώμενοι, καί ὄρεσι καί σπηλαίοις καί ταῖς ὀπαῖς τῆς γῆς, ὧν οὐκ ἦν ἄξιος ὁ κόσμος. Τούς πρό τῆς χάριτος προφήτας, πατριάρχας, δικαίους, τούς προκατηγγελκότας τήν τοῦ Κυρίου παρουσίαν· τούτων πάντων ἀναθεωροῦντες τήν πολιτείαν, ζηλώσωμεν τήν πίστιν, τήν ἀγάπην, τήν ἐλπίδα, τόν ζῆλον, τόν βίον, τήν καρτερίαν τῶν παθημάτων, τήν ὑπομονήν μέχρις αἵματος, ἵνα καί τῶν τῆς δόξης στεφάνων αὐτοῖς κοινωνήσωμεν»

(Ἰω. Δαμασκηνοῦ, Ἔκδοσις ἀκριβής τῆς ὀρθοδόξου πίστεως, Βιβλίον Δ´, Περί τῆς τῶν ἁγίων καί τῶν λειψάνων αὐτῶν τιμῆς, MPG 94,1164-1168)